Bộ Giáo dục và Đào tạo (Bộ GD&ĐT) đang lấy ý kiến về một thay đổi lớn trong tuyển sinh đại học: loại bỏ phương thức xét tuyển học bạ từ năm 2026. Đây được xem là một sự chuyển mình mạnh mẽ, bởi lẽ trong năm 2025, phương thức xét tuyển bằng học bạ chiếm một tỷ lệ đáng kể, với hơn 42% thí sinh trúng tuyển vào các trường đại học.
Thí sinh tham dự Kỳ thi tốt nghiệp THPT năm 2025.
Đề xuất này ngay lập tức tạo ra luồng ý kiến trái chiều. Một mặt, nhiều người ủng hộ vì cho rằng loại bỏ học bạ sẽ giúp tuyển sinh công bằng hơn do tình trạng điểm số tại các trường phổ thông không đồng nhất, thậm chí có hiện tượng "chạy điểm". Mặt khác, nhiều ý kiến lại nghiêng về giải pháp siết chặt quản lý, nâng cao độ tin cậy của học bạ thay vì thẳng thừng hủy bỏ một phương thức đã được sử dụng rộng rãi.
Bốn đề xuất nâng chất lượng học bạ, cần siết chặt đầu ra
Trao đổi với PV Tri thức và Cuộc sống, TS Nguyễn Tùng Lâm, Phó Chủ tịch Hội Tâm lý giáo dục Việt Nam, Chủ tịch Hội đồng giáo dục Trường THPT Đinh Tiên Hoàng cho hay, việc xét tuyển học bạ hay không là quyền tự chủ của các trường đại học, và Bộ GD&ĐT không nên ra lệnh hoặc can thiệp sâu vào công việc của họ.
"Các trường cần có sinh viên để duy trì hoạt động. Đã trao quyền tự chủ thì phải để họ quyết định tiêu chuẩn tuyển sinh. Điều quan trọng nhất không phải siết đầu vào, mà là phải nâng cao chất lượng phổ thông để học bạ có giá trị thực", TS Lâm nhấn mạnh.
Ông cũng cho rằng, việc cho phép điểm học bạ chiếm 50% tổng điểm xét tốt nghiệp là bất cập, có thể khiến các trường phổ thông có xu hướng nâng điểm học sinh lên, tạo ra sự thiếu chính xác.
Để đảm bảo chất lượng xét tuyển học bạ và tiến tới một hệ thống công bằng hơn, TS Nguyễn Tùng Lâm đưa ra bốn đề xuất, cụ thể: Thứ nhất, các địa phương phải tổ chức đề thi chung cho kỳ, giữa kỳ để đánh giá đồng bộ và công bằng.
Thứ hai, cần có quy định thật chặt chẽ để xử lý nghiêm những giáo viên nâng điểm thiếu trung thực.
Thứ ba, nếu thực hiện tốt hai khâu trên, việc thi tốt nghiệp THPT có thể không còn cần thiết, nhường quyền tự quyết cho các trường đại học.
Thứ tư, từng môn học phải chấm đúng thực chất, học sinh học đến đâu cho điểm đến đó; hiệu trưởng chịu trách nhiệm về chất lượng đầu ra của nhà trường.
Khi không cần thi tốt nghiệp nữa, các trường đại học chỉ việc tự quyết định tiêu chí tuyển sinh, có thể tổ chức thi riêng hoặc lấy điểm học bạ. Đặc biệt, cần kiểm soát chặt đầu ra. Như vậy, học sinh không có năng lực, dù có gian dối học bạ, vào đại học bất chấp cũng không thể ra trường. Từ đó, ngăn ngừa tình trạng điểm “ảo” học bạ.
“Hiện nay, việc đánh giá đầu ra chỉ dựa vào số học sinh có việc làm, điều này là chưa đúng và chưa đủ, vì sự phát triển của xã hội và các ngành nghề luôn có biến động về nguồn nhân lực”, ông Lâm nói.
Nếu bỏ xét tuyển học bạ, cũng nên bỏ cả xét IELTS
Lo ngại về tính công bằng, nhiều giáo viên cho rằng nếu bỏ xét học bạ thì cũng cần xem lại các phương thức khác. ThS Đặng Thị Liễu (Trường THPT Nguyễn Gia Thiều, Hà Nội) đặt vấn đề, nếu bỏ xét học bạ, cũng nên bỏ xét IELTS.
“ELTS đâu phải chương trình phổ cập, chỉ học sinh gia đình có điều kiện kinh tế mới theo được. Vậy công bằng ở đâu?”, cô Liễu đặt câu hỏi.
TS Nguyễn Tùng Lâm cũng đồng tình, cho rằng chuẩn hóa ngoại ngữ là cần thiết, nhưng không nên biến IELTS thành “tấm vé ưu tiên”: "Học sinh chưa học được ngoại ngữ tốt ở phổ thông thì lên đại học phải học thật tốt. Ngoại ngữ phải được coi là một yêu cầu bắt buộc, chứ không phải một thứ ưu tiên gì nữa”.
Đề xuất xây dựng cơ sở dữ liệu học bạ toàn quốc đối sánh kết quả thi
Thầy Vũ Khắc Ngọc, chuyên gia giáo dục Hệ thống HOCMAI cho rằng, không nên bỏ hẳn xét tuyển học bạ mà cần nhìn nhận đa chiều. Theo ông, tuyển sinh là quyền tự chủ của đại học, và học bạ phản ánh quá trình học tập, yếu tố một kỳ thi duy nhất khó thể hiện đầy đủ.
Tuy vậy, thầy Ngọc thừa nhận bất cập lớn là tình trạng “lạm phát điểm” khiến chuẩn học bạ chênh lệch đáng kể so với các phương thức khác. Gốc rễ, theo ông, nằm ở sự liêm chính trong đánh giá của giáo viên.
Để khắc phục, thầy đề xuất Bộ GD&ĐT xây dựng cơ sở dữ liệu học bạ toàn quốc, đối sánh với kết quả thi để phát hiện bất thường, đồng thời quy định tỉ lệ chỉ tiêu tối đa cho phương thức này. Ngoài ra, có thể kết hợp xét học bạ với yêu cầu điểm thi tốt nghiệp tối thiểu, buộc học sinh vẫn phải nỗ lực đạt ngưỡng chất lượng.
Một số chuyên gia cũng đồng tình cho rằng, việc bỏ xét tuyển học bạ là một động thái nhằm giải quyết vấn đề chất lượng đầu vào, nhưng đây chỉ là giải quyết phần ngọn. Thay vì cấm đoán, giải pháp bền vững nằm ở việc trả lại quyền tự chủ thực sự cho đại học và quan trọng hơn cả là siết chặt kỷ luật và trách nhiệm tại cấp phổ thông, đảm bảo học bạ phản ánh đúng thực chất năng lực học sinh.
Bộ GD&ĐT cần chuyển trọng tâm từ kiểm soát đầu vào sang kiểm tra chất lượng đầu ra của các cơ sở đào tạo, đồng thời chuẩn hóa các phương thức tuyển sinh đa dạng để đảm bảo sự công bằng cho mọi thí sinh, đặc biệt là học sinh vùng khó khăn.
