Theo Hiệp hội Chế biến và Xuất khẩu Thuỷ sản Việt Nam (VASEP), trong nửa đầu năm 2025, xuất khẩu tôm của Việt Nam đạt hơn 2 tỷ USD, tăng 27% so với cùng kỳ năm 2024. Trong đó, tôm chân trắng chiếm tỷ trọng cao nhất với 62,1%, tiếp theo là tôm loại khác (27,4%) và tôm sú (10,5%).
XUẤT KHẨU TÔM VÀO MỸ GẶP KHÓ DO THUẾ
Về thị trường xuất khẩu tôm trong nửa đầu năm 2025, Trung Quốc và Hồng Kông đã vươn lên vị trí số 1 với kim ngạch đạt gần 595 triệu USD, tăng mạnh 81% so với cùng kỳ. Sự phục hồi tiêu dùng, nhu cầu cao dịp hè và nhu cầu cao đối với tôm hùm từ Việt Nam tiếp tục giúp Trung Quốc trở thành thị trường bứt phá nhất.
Nhóm thị trường CPTPP cũng ghi nhận kết quả tích cực với mức tăng 38%, trong đó Nhật Bản (tăng 19%), Australia (5%) và Canada (6%) đều có mức tăng trưởng khả quan.
Nhật Bản tiếp tục là thị trường đơn lẻ lớn thứ ba của tôm Việt Nam, nhờ nhu cầu ổn định và tôm giá trị gia tăng là thế mạnh.
Thị trường EU tăng 16%, trong đó các nước như Đức, Bỉ và Pháp đều tăng trưởng hai con số. Xuất khẩu tôm Việt Nam đi EU tiếp tục được hưởng lợi từ Hiệp định EVFTA, trong khi các đối thủ như Indonesia, Thái Lan không có. Hàn Quốc cũng là điểm sáng với mức tăng 14% nhờ nhu cầu ổn định, truyền thống ưa chuộng tôm chế biến kỹ.
“Các yếu tố thuế quan đã khiến thị trường Mỹ trở nên bất ổn, khó dự đoán. Ba “lưỡi kiếm thuế quan” (gồm thuế đối ứng, thuế AD, thuế CVD) đồng loạt treo lơ lửng khiến nhiều nhà nhập khẩu Mỹ dè chừng, trong khi doanh nghiệp Việt Nam cũng gặp khó khi định giá, lập kế hoạch sản xuất – giao hàng”.
Bà Kim Thu, chuyên gia phân tích thị trường ngành hàng tôm của VASEP.
Ngược lại, thị trường Mỹ – từng là đầu tàu xuất khẩu của tôm Việt – lại có dấu hiệu suy giảm rõ rệt. Dù tổng kim ngạch 6 tháng đạt 341 triệu USD, tăng 13% so với cùng kỳ, nhưng diễn biến theo tháng cho thấy xu hướng thiếu khả quan: tháng 5/2025 tăng vọt 66% so với tháng 5/2024 do doanh nghiệp tranh thủ xuất hàng trước khi áp thuế, thì sang tháng 6 giảm mạnh 37% so với tháng 6/2024.
Theo VASEP, thị trường tôm toàn cầu đang chứng kiến những biến động lớn do thuế đối ứng tại Mỹ. Mức thuế đối ứng mà Mỹ áp lên Việt Nam được công bố là 20%. Cùng với đó là các nguy cơ từ thuế chống bán phá giá (AD) sơ bộ lên tới hơn 35% và sẽ còn có khoản thuế chống trợ cấp (CVD) dự tính Mỹ sẽ công bố vào cuối năm nay.
Việt Nam hiện đứng ở vị trí thứ 3 trên thế giới về xuất khẩu tôm. Hai đối thủ cạnh tranh lớn nhất của tôm Việt Nam là: Ecuador - quốc gia xuất khẩu tôm đứng đầu thế giới, đứng ở vị trí thứ hai xuất khẩu tôm vào Mỹ; và Ấn Độ - quốc gia xuất khẩu tôm đứng thứ nhì thế giới, đứng thứ nhất xuất khẩu tôm vào Mỹ. Sau Việt Nam, Thái Lan và Indonesia lần lượt đứng ở vị trí thứ 4 và thứ 5 thế giới về xuất khẩu tôm.
Mỹ đã công bố áp thuế đối ứng với Ecuador ở mức 15%, Thái Lan và Indonesia cùng chịu mức thuế 19%. Như vậy, tôm Việt Nam sẽ càng khó cạnh tranh với tôm Ecuador. Tuy nhiên, tôm Việt Nam sẽ có lợi thế hơn so với tôm của Ấn Độ - quốc gia xuất khẩu tôm lớn nhất vào Mỹ.
Tổng thống Mỹ Donald Trump tuyên bố áp mức thuế 25% đối với hàng hóa nhập khẩu từ Ấn Độ. Ngành tôm Ấn Độ – vốn là nhà cung cấp lớn nhất cho Mỹ – sẽ chịu ảnh hưởng lớn từ chính sách mới này. Năm 2024, Ấn Độ đã xuất khẩu khoảng 304.000 tấn tôm sang Mỹ, trị giá 2,38 tỷ USD, tăng lần lượt 14% về lượng và 13% về giá trị so với năm trước. Ngoài các mức thuế chống bán phá giá (AD) và thuế chống trợ cấp (CVD) hiện hành, Ấn Độ nay phải đối mặt với mức thuế chung của Mỹ lên tới 33,26% (bao gồm AD 2,49% và CVD 5,77%).
So với đối thủ Ecuador (nước xuất khẩu tôm lớn thứ hai sang Mỹ), Ấn Độ đang ở thế bất lợi rõ rệt. Tôm Ecuador từ trước ngày 1/8 chỉ chịu tổng thuế 13,78% (bao gồm CVD 3,78%). Từ sau ngày 7/8, tôm Ecuador xuất khẩu vào Hoa Kỳ sẽ chịu thuế đối ứng 15%, cộng thêm 3,78% tguees CVD, tổng là 18,78%. Trong khi đó, Indonesia chịu tổng mức thuế là 22,9% (AD 3,9% + thuế đối ứng 19%).
SỰ DỊCH CHUYỂN KHỎI THỊ TRƯỜNG MỸ
Theo VASEP, trong bối cảnh chính quyền Trump áp đặt thuế cao đối với hàng nhập khẩu từ các quốc gia châu Á, ngành tôm đã phải nhanh chóng tìm kiếm các thị trường mới để giảm bớt sự phụ thuộc vào Hoa Kỳ. Mặc dù Hoa Kỳ là một thị trường lớn, nhưng tôm chân trắng chỉ chiếm khoảng 20% tổng lượng tiêu thụ toàn cầu. Các chuyên gia như Ragnar Nystoyl từ Kontali nhận định, ngành tôm cần tập trung phát triển các thị trường thay thế ngoài Hoa Kỳ.
Tiêu thụ tôm tại Mỹ chỉ tăng 4% vào năm 2024, trong khi Trung Quốc giảm 4% so với năm trước. Ngoài ra, dự báo tồn kho tại Hoa Kỳ sẽ tăng lên trước thời hạn áp thuế vào ngày 9 tháng 7 và sau đó lùi lại mốc ngày 1 tháng 8, khiến nhiều khách hàng rơi vào tâm lý "chờ xem", chỉ mua trong ngắn hạn.
Ngược lại với xu hướng giảm của Hoa Kỳ và Trung Quốc, Liên minh Châu Âu (EU) và Nhật Bản đã ghi nhận sự tăng trưởng ấn tượng. Tiêu thụ tôm tại EU đã tăng 14% trong năm 2024, trong khi Nhật Bản đạt mức tăng 11%. Điều này phản ánh sự chuyển dịch mạnh mẽ trong thị trường tôm, không chỉ tập trung vào các thị trường lớn mà còn mở rộng ra các khu vực khác.
VASEP cho rằng trong bối cảnh hiện nay, EU sẽ là thị trường an toàn và tăng trưởng nhanh nhất đối với mặt hàng tôm. Đối với các quốc gia xuất khẩu tôm như Việt Nam, Ấn Độ, và Indonesia, châu Âu đã trở thành điểm đến ổn định trong năm nay, với mức tăng trưởng 25% trong nguồn cung trong nửa đầu năm 2025. Trong khi đó, doanh số bán hàng sang các nước châu Âu khác cũng tăng 8%. EU ghi nhận sự tăng trưởng đáng kể trong nhập khẩu tôm từ Ecuador (+49%) và Ấn Độ (+42%).
Tuy nhiên, Giám Đốc điều hành Hottlet Frozen Foods, Olivier Hottlet, khuyến nghị các quốc gia muốn đẩy mạnh xuất khẩu vào EU cần xây dựng chiến lược tiếp thị rõ ràng, lấy ví dụ từ thành công của Madagascar trong việc xây dựng thương hiệu cho tôm sú.
Đối với thị trường Nhật Bản, mặc dù trước đây là một thị trường khá ổn định, đã chứng kiến sự tăng trưởng đáng kể trong năm 2024 và đầu năm 2025. Tuy nhiên, thách thức lớn đối với Nhật Bản hiện nay là tỷ giá hối đoái. Đồng yên Nhật đã mất giá 40%, khiến chi phí nhập khẩu tôm tăng và điều này có thể làm tăng giá tiêu thụ. Mặc dù vậy, nhu cầu tôm tại Nhật Bản vẫn duy trì ổn định, đặc biệt từ các du khách quốc tế.
“Thị trường tôm toàn cầu hiện nay giống như một dòng sông đang thay đổi dòng chảy. Thay vì chỉ tập trung vào một vài thị trường lớn như Hoa Kỳ, các thị trường tiêu thụ đang mở rộng ra nhiều khu vực như EU, Nhật Bản, và cả thị trường nội địa tại các quốc gia sản xuất như Việt Nam. Những sự chuyển dịch này không chỉ giúp giảm thiểu rủi ro mà còn tạo ra nhiều cơ hội tăng trưởng mới cho ngành tôm toàn cầu”, VASEP nhấn mạnh.
