Thứ trưởng Bộ KH&CN Bùi Hoàng Phương chủ trì họp báo thường kỳ tháng 7 của Bộ KH&CN chiều 5/8. Ảnh: Bộ KH&CN
Trước đây, nhà khoa học, viện nghiên cứu, doanh nghiệp phải đến Bộ để đề xuất nhiệm vụ, đề tài nghiên cứu, thì nay Bộ yêu cầu các quỹ, các đơn vị chủ động làm việc với viện nghiên cứu, doanh nghiệp để đặt hàng. Đặc biệt, với các công nghệ chiến lược, Bộ giao nhiệm vụ cho các tổ chức, doanh nghiệp. Theo Thứ trưởng Bùi Hoàng Phương, đến nay, các đơn vị của Bộ đã làm việc với 38 đơn vị.
Triển khai tiên phong sản phẩm công nghệ chiến lược
Ngày 12/6/2025, tại Quyết định số 1131/QĐ-TTg, Thủ tướng Chính phủ đã ban hành Danh mục công nghệ chiến lược và sản phẩm công nghệ chiến lược. Qua đó khẳng định cam kết chính trị ở mức cao nhất về quyết tâm làm chủ các công nghệ chiến lược, nhằm tạo đột phá tăng trưởng kinh tế và giải các bài toán lớn quốc gia.
Ngày 27/6/2025, Quốc hội đã thông qua Luật Khoa học, Công nghệ và Đổi mới sáng tạo; trong đó, lần đầu tiên xác lập khái niệm pháp lý về công nghệ chiến lược. Luật tạo nền tảng cho các chính sách đột phá phát triển công nghệ chiến lược: trao quyền Tổng công trình sư; cho phép mua sản phẩm mẫu, giải mã công nghệ, thuê chuyên gia theo thỏa thuận, ưu tiên mua sắm công và bảo đảm ngân sách đủ lớn, lâu dài.
Ông Hoàng Anh Tú, Phó Vụ trưởng Vụ Khoa học Kỹ thuật và Công nghệ (Bộ Khoa học và Công nghệ) cho biết, Bộ xác định 1 đến 3 sản phẩm chiến lược có tính cấp thiết, khả năng thành công nhanh, tạo tác động lan tỏa và có sự sẵn sàng tham gia của doanh nghiệp để triển khai tiên phong trong thời gian tới.
Đề án quốc gia phát triển công nghệ chiến lược đến năm 2030 và tầm nhìn đến năm 2035, bao gồm Chương trình Khoa học và Công nghệ quốc gia phát triển công nghệ chiến lược (gồm 11 chương trình thành phần - tương ứng với 11 nhóm công nghệ chiến lược) sẽ được Bộ sớm trình Thủ tướng phê duyệt.
Cùng với đó, Bộ trình Thủ tướng phê duyệt Đề án phát triển hệ thống trung tâm nghiên cứu và phòng thí nghiệm trọng điểm dùng chung, tập trung cho công nghệ chiến lược. Hệ thống sẽ được đặt tại viện trường, khu công nghệ cao, theo mô hình mở, hợp tác công – tư, cho phép các bên đều có thể tiếp cận, sử dụng.
Bộ Khoa học và Công nghệ xây dựng và trình cấp có thẩm quyền ban hành các văn bản hướng dẫn Luật Khoa học, Công nghệ và Đổi mới sáng tạo để hoàn thiện hành lang pháp lý cho phát triển công nghệ chiến lược.
Các giải pháp phát triển công nghệ chiến lược cũng sẽ được Bộ triển khai đồng bộ. Đó là thành lập các trung tâm giải mã công nghệ và kỹ thuật đảo ngược; cho phép sử dụng ngân sách để mua, giải mã và nội địa hóa công nghệ. Các cụm công nghệ chiến lược tại địa phương từng bước được hình thành; mỗi cụm tập trung vào một số công nghệ chủ lực theo lợi thế vùng, với cơ chế đặc thù về đầu tư công, đất đai, tài chính và nhân lực. Bên cạnh đó, Chương trình truyền thông quốc gia về phát triển công nghệ chiến lược nhằm nâng cao nhận thức xã hội, đưa sản phẩm công nghệ chiến lược “Make in Vietnam” ra quốc tế sẽ sớm được Bộ Khoa học và Công nghệ xây dựng.
Phối hợp triển khai những phần việc cụ thể
Theo ông Hoàng Anh Tú, để triển khai các công nghệ chiến lược Bộ Khoa học và Công nghệ đã phối hợp với các Bộ, ngành thực hiện những phần việc trọng tâm.
Cụ thể, Bộ tổ chức khảo sát, làm việc với các doanh nghiệp, viện trường lớn tại Hà Nội và Thành phố Hồ Chí Minh để xác định công nghệ chiến lược, sản phẩm công nghệ chiến lược; trong đó chú trọng đến quy mô đầu tư và khả năng tham gia phát triển công nghệ chiến lược của các doanh nghiệp, viện trường.
Bộ thông báo rộng rãi kế hoạch tài trợ đề tài phát triển công nghệ chiến lược trên cổng thông tin của Quỹ Phát triển khoa học và Công nghệ quốc gia, Cổng sáng kiến quốc gia; qua đó kêu gọi các tổ chức, cá nhân, doanh nghiệp đăng ký tham gia nghiên cứu, phát triển công nghệ chiến lược.
Số lượng bằng sáng chế và giải pháp hữu ích của chủ thể Việt Nam (viện trường, doanh nghiệp và chủ thế khác) liên quan đến 11 nhóm công nghệ chiến lược đã được Bộ rà soát, thống kê. Hiện tại, Việt Nam đang sở hữu 474 bằng và 2.193 đơn đăng ký sáng chế và giải pháp hữu ích. Trong đó, cao nhất là nhóm “Trí tuệ nhân tạo” có tỷ lệ bằng và đơn đăng ký tương ứng là 35% và 7,4%; thấp nhất là nhóm “Công nghệ năng lượng, công nghệ vật liệu” có tỷ lệ bằng và đơn đăng ký tương ứng là 1,9% và 1,3%.
Đặc biệt, Bộ đã phối hợp với các Bộ, ngành thực hiện tái cơ cấu toàn diện Quỹ Phát triển khoa học và công nghệ quốc gia để rút gọn quy trình, nâng cao hiệu quả phân bổ kinh phí cho công nghệ chiến lược. Khi nhiệm vụ đã được phê duyệt và có tổ chức đủ điều kiện chủ trì, Quỹ sẽ cấp ngay kinh phí triển khai, không phụ thuộc vào chu kỳ ngân sách năm.
