Đặc sản dún đá Ninh Bình: Món độc lạ chỉ có ở cố đô

Đặc sản dún đá Ninh Bình không phải nơi nào cũng có và tạo thành món ăn nhất định phải thưởng thức khi tới với cố đô. Món này độc đáo từ tên gọi và cả cách chế biến, khiến khách du lịch nào cũng phải tò mò. 

Nhắc tới đặc sản Ninh Bình người ta sẽ nghĩ ngay tới thịt dê, cơm cháy rồi miến lươn... Bạn có biết rằng đặc sản dún đá Ninh Bình cũng rất đáng để thưởng thức? Cùng theo chân Du lịch Việt Nam khám phá món ăn độc đáo này nhé. 
 

1. Đặc sản dún đá Ninh Bình có gì mà người ta mê mẩn đến vậy? 

1.1. Dún đá là món gì?

Ngay từ cái tên dún đá Ninh Bình đã khiến nhiều người tò mò. Vậy dún đá thực chất là món gì? Dún đá là món mầm rêu, rêu mọc trên đá, có màu xanh, hình dạng khá giống nấm tai mèo, sờ trơn trơn, mát mát như thạch. Loại rêu này thường mọc vào mùa hè trên các khe đá đọng nước của núi đá vôi, đá tổ ong, sau mỗi trận mưa to. 

Vùng đất Ninh Bình nổi tiếng với những dãy núi đá vôi, tai mèo hùng vỹ, trùng điệp và cũng nhờ địa hình đặc biệt này mà có món ăn độc đáo nữa ra đời đó là món dún đá. Dún đá Ninh Bình mát rượt, trong veo, có mùi hơi tanh, thường được ăn nhiều nhất vào mùa hè như một món chữa nóng cho thực khách. 

Sau mỗi cơn mưa hè, người dân lại thi nhau đi hái dún đá và coi đây như một lộc trời ban cho mảnh đất cố đô. Đặc sản dún đá Ninh Bình được nhiều người săn lùng mua bằng được và tùy theo thời tiết các năm mà có nhiều hay ít. 

Những năm 60 - 70 thế kỷ trước, khi cuộc sống người dân vẫn còn nhiều khó khăn, không có gạo cũng chẳng có rau để ăn, thường xuyên bị đói. Sau khi mưa, dân làng ở Ninh Bình kéo nhau lên núi lấy dún đá. Một điều đáng nói rằng, không phải núi nào cũng sẽ có dún đá mà chỉ núi đá tai mèo, tráng nắng, ít cây, nhiều ngóc ngách và đọng nước như đoạn núi Nghẽn, núi Cầu Đèn gần chùa Bái Đính hay núi Dược ở khu cầu Gián Khẩu mới có dún. 

Dún đá mọng nước, nhũn nhũn, mềm mềm, màu xanh xanh vàng vàng nằm ở khe kẽ đá. Càng đi sẽ càng thấy nhiều, chúng nằm rải rác khắp nơi, có những cụm lớn bằng cả cái thúng, hay thậm chí còn bằng cả cái chiếu. 

Vì dún đá thường mọc ở những vách núi cao, cheo leo nên việc lấy dún đá cũng rất nguy hiểm và vất vả. Trời mưa, đường sẽ trơn trượt khiến việc leo núi khó khăn. Những mỏn đá tai mèo sắc lẹm như những lưỡi dao. Nếu không cẩn thận, bạn có thể bị ngã hoặc chảy máy tay chân. 

Không chỉ vậy, trên núi không khí cũng ẩm thấp, nhiều muỗi vằn, rết, cực kỳ nguy hiểm nên người ta sẽ phải trang bị kỹ càng khi đi thu hoạch đặc sản dún đá Ninh Bình. Khó hơn là phải hái dún ngay sau cơn mưa bởi nếu đợi tạnh ráo hẳn mới đi thì dún sẽ chết và trời nắng to thì sẽ biến mất. Theo thời gian, dún đá từ món ăn chống đói của bà con địa phương lại trở thành thứ đặc sản độc lạ của Ninh Bình, thu hút nhiều người tò mò. 

Dún đá tươi xuất hiện nhiều nhất vào mùa mưa, từ tháng 6 tới tháng 8, giá bán từ 20.000 – 30.000 đồng/kg. Thời điểm trái mùa, dún có thể lên tới 35.000 – 40.000 đồng/kg, thậm chí chẳng có mà mua. 

Ngoài dún tươi, dún còn được làm khô để bảo quan lâu hơn và có thể vận chuyển đi xa. Khoảng 3-4kg dún tươi mới làm thành được 1kg dún khô nên dún khô có giá cao hơn, từ 90.000 - 100.000 đồng/kg. 

Nếu có cơ hội khi du lịch Ninh Bình, bạn có thể trải nghiệm hoạt động leo núi, hái dún đá cũng rất thú vị. Tuy nhiên, hãy đảm bảo có người địa phương dẫn đường và trang bị để an toàn trong chuyến đi nhé. 

>>Xem thêm: Top 10 quán dê ngon ở Ninh Bình khiến du khách phải 'săn lùng'

1.2. Cách chế biến dún đá Ninh Bình 

Cách chế biến dún đá cũng là điều mà nhiều thực khách quan tâm khi biết đến món ăn này. Không chỉ vất vả trong khâu thu hoạch, việc sơ chế mầm rêu này để trở thành đặc sản dún đá Ninh Bình – một món ăn thơm ngon cũng đòi hỏi công sức và thời gian.

Do bám trên đá nên dún sẽ dính nhiều loại lá cũng như bụi bẩm. Để làm sạch chúng, người ta sẽ phải ngâm cẩn thận, kỹ lưỡng trong nước gạo. Sau đó, dún được đãi, rửa cẩn thận để hết bụi bẩn, cho lên rá đồ hoặc luộc cho tới khi chuyển sang màu vàng là chín, có thể ăn luôn được. Xưa kia, người dân thường chế biến đơn giản, luộc lên chấm mắm, muối lạc mà thôi. 

Ngày nay, khi nhu cầu thưởng thức, ăn uống của ngày càng tăng cao thì dún đá cũng được biết đến nhiều hơn và có nhiều cách chế biến hơn. Cách chế biến dún đá từ đó cũng phong phú hơn, biến tấu sáng tạo hơn thành các món hấp dẫn như dún muối chua, salad dún, nộm dún tôm thịt, dún xào... rồi cả dún nấu riêu cua. 

Đặc biệt món dún nấu riêu độc đáo khiến nhiều thực khách ấn tượng ngỡ ngàng. Cua được chọn là giống cua đồng tự nhiên nên cho vị ngọt thanh, dễ ăn. Sau khi cua được xay ra lấy nươc cốt, người ta sẽ đun sôi lên, chờ gạch cua nổi lên rồi vớt ra. Nước riêu được bỏ thêm cà chua, đậu, mọc, thêm gia vị vừa miệng, ăn kèm rau thơm. Còn dún chần qua nước cốt, ăn kèm với riêu cua chưng, vừa béo ngậy đậm đà, vừa tươi mát, chua chua thanh thanh. 

Khi ăn, dún sần sật, cắn tới đâu mát tới đấy, như tan trong miệng. Chỉ cần ăn một lần là bạn sẽ nhớ mãi. Dù vẻ ngoài không quá bắt mắt nhưng dún đá có thể chinh phục cả những vị khách khó tính nhất. Quả nhiên, chẳng thể nào cưỡng lại được đặc sản dún đá Ninh Bình này. 

Vì chỉ xuất hiện nhiều vào mùa hè và ăn lại mang tới cảm giác mát lành nên dún đá được xem như món ăn giải nhiệt quen thuộc của Ninh Bình. Hương vị mọng nước, tươi mát của nó kích thích vị giác và trí tò mò của các lữ khách phương xa.  
 

1.3. Thưởng thức dún đá ở đâu?

Dún đá thường được bày bán tại các con chợ địa phương ở vùng núi Hoa Lư, Tam Điệp hay Yên Mô... của tỉnh Ninh Bình. Khách du lịch có thể tìm mua về trực tiếp nấu ăn theo sở thích hoặc tới các nhà hàng, quán ăn dọc dải đất Ninh Bình để thưởng thức. Mỗi món dún đá tại hàng sẽ có giá vài trăm nghìn đồng. 

>>Xem thêm: Cẩm nang du lịch Ninh Bình: Trải nghiệm ăn-chơi ‘đúng điệu’ tại vùng đất di sản

2. Các đặc sản khác của Ninh Bình 

2.1. Miến lươn Ninh Bình

Không phải chỉ mảnh đất Ninh Bình mới có món miến lươn nhưng miến lươn ở đây lại có điểm khác biệt, với phần nước dùng đậm đà nhờ hương vị tự nhiên. Cũng như đặc sản dún đá Ninh Bình, ghé thăm cố đô nhất định phải thưởng thức. 

Với miến lươn Ninh Bình, thứ quyết định đến độ ngon chính là nước dùng. Nước dùng có màu đục nhờ hầm từ lươn nhiều giờ nên xương mềm và có lẫn cả thịt lươn trong đó. Phần thịt lươn sẽ được rim trong chảo, phi hành thơm lừng, cháy xém vàng ruộm. Lươn được rim đến khi nổ lép bép là được gắp ra vừa giòn vừa chín. Đây là cách chế biến miến lươn để thịt săn, chắc, khác với món miến lươn Hà Nội chiên giòn hay miến lươn Nghệ An rim mềm thường thấy.
 

2.2. Gỏi cá nhệch

Gỏi cá nhệch là món ăn bình dị của người dân vùng biển Kim Sơn nhưng cũng là đặc sản của Ninh Bình nói chung quyến rũ mọi du khách gần xa. Đặc điểm của món này là rất lành tính, ít xương, nhiều thịt nên khi ăn cảm giác rất đã miệng và bùi bùi thơm thơm. Người ta có thể chế biến chúng thành nhiều món ăn đa dạng như kho, om, nấu canh hay chiên... đều được. Nhưng có lẽ, món gỏi vẫn là thơm ngon nhất, khiến bạn phải ấn tượng nhất.

Gỏi cá nhệch được ăn cùng các loại lá, loại rau sống như lá ổi, lá mơ, húng quế, rau má, chuối xanh, mùi tàu... chấm vào bát chẻo đặc quánh, để tăng hương vị và không bị ngán. Giá của món này dao động từ 300.000 - 500.000 đồng/suất.

Trên đây là thông tin về đặc sản dún đá Ninh Bình cho bạn và gia đình tham khảo. Theo dõi Du lịch Việt Nam để cập nhật thêm nhiều điểm đến mới cùng kinh nghiệm vi vu hữu ích trong chuyến đi sắp tới của mình nhé. 

Yến Yến