Không chỉ nổi tiếng với cảnh sắc thiên nhiên hùng vĩ và nền văn hóa đa dạng của các dân tộc thiểu số, Sơn La còn là vựa trái cây lớn nhất miền Bắc Việt Nam với các loại trái cây đặc sản Sơn La.
Với khí hậu ôn hòa, thổ nhưỡng phù hợp, cùng sự đầu tư bài bản vào sản xuất nông nghiệp, Sơn La đã cho ra đời nhiều loại trái cây đặc sản ngon nổi tiếng, được người tiêu dùng trong nước tin dùng và vươn xa ra thị trường quốc tế. Những cái tên như xoài tròn Yên Châu, nhãn Sông Mã, mận hậu Sơn La, bơ Mộc Châu... đã dần trở thành thương hiệu trái cây đặc sản của Sơn La, là niềm tự hào của người dân nơi đây.
Sơn La là vựa trái cây lớn nhất miền Bắc Việt Nam với các loại trái cây đặc sản. Ảnh: báo lao động
Khí hậu – thổ nhưỡng: nền tảng phát triển các loại trái cây đăc sản của Sơn La
Sơn La nằm ở khu vực Tây Bắc với địa hình đồi núi xen lẫn các thung lũng, cao nguyên rộng lớn. Khí hậu nơi đây mang đặc trưng của vùng núi cận nhiệt đới gió mùa, với mùa hè nóng ẩm, mùa đông khô lạnh, biên độ nhiệt giữa ngày và đêm lớn – yếu tố cực kỳ lý tưởng cho sự phát triển của các loại cây ăn quả.
Đặc biệt, khu vực Mộc Châu và các huyện như Mai Sơn, Sông Mã, Yên Châu, Phù Yên có độ cao trung bình từ 600–1000m so với mực nước biển, đất đai màu mỡ, tơi xốp, giàu mùn và có tầng canh tác dày. Những điều kiện tự nhiên ưu đãi này không chỉ giúp cây trái phát triển khỏe mạnh mà còn làm tăng hàm lượng đường, hương vị đậm đà hơn, khiến trái cây Sơn La trở nên nổi bật về chất lượng.
>> Xem thêm: Trọn bộ tour du lịch miền Bắc giá ưu đãi
Danh sách các loại trái cây đặc sản Sơn La
Hiện nay, Sơn La có khoảng 82.000 ha cây ăn quả với hơn 20 loại trái cây khác nhau. Trong đó, 11 loại trái cây đã được cấp văn bằng bảo hộ, gồm 1 chỉ dẫn địa lý và 10 nhãn hiệu chứng nhận, giúp nâng tầm thương hiệu trái cây Sơn La trên thị trường trong nước và quốc tế.
11 loại trái cây đặc sản Sơn La đã được cấp văn bằng bảo hộ. Ảnh: dân việt
1. Đặc sản Xoài tròn Yên Châu
- Vùng trồng: Chủ yếu tại các xã Chiềng Hặc, Chiềng Đông, Chiềng Pằn, Viêng Lán, Sặp Vạt… thuộc huyện Yên Châu, tỉnh Sơn La.
- Đặc điểm nổi bật: Xoài tròn Yên Châu Sơn La là một giống xoài bản địa quý, có mặt ở vùng đất này từ hàng chục năm trước, gắn liền với đời sống và tập quán canh tác của người dân bản địa. Không giống các loại xoài thông thường có hình dáng dài, xoài Yên Châu đặc biệt với dáng tròn trịa, trọng lượng trung bình chỉ từ 200–300g/quả. Vỏ quả mỏng, khi chín chuyển màu vàng ươm, bóng mịn, toát lên vẻ căng mọng tự nhiên. Phần ruột bên trong có màu vàng đậm, mịn, thơm ngậy, vị ngọt thanh rất riêng, không gắt và gần như không có xơ – điều mà rất ít giống xoài ở miền Bắc làm được. Đây cũng là loại hoa quả đặc sản Sơn La được cấp Chỉ dẫn địa lý từ năm 2013 bởi Cục Sở hữu trí tuệ – một minh chứng rõ ràng về danh tiếng lâu đời và chất lượng vượt trội của giống xoài này trên thị trường. Trái cây đặc sản của Sơn La này cũng được xây dựng nhãn hiệu chứng nhận “Xoài tròn Yên Châu” và bảo hộ thương hiệu tại thị trường nội địa.
- Thời vụ thu hoạch: Tháng 5 đến tháng 7 hằng năm – thời điểm Yên Châu đón mùa hè rực rỡ, những vườn xoài bước vào mùa chín vàng rực, trĩu cành khắp các sườn đồi.
Xoài tròn Yên Châu là một trong những hoa quả đặc sản ở Sơn La. Ảnh: VOV
2. Đặc sản Cam Phù Yên
- Vùng trồng: Tập trung tại các xã Gia Phù, Huy Hạ, Huy Bắc, Huy Tân thuộc huyện Phù Yên.
- Đặc điểm: Đặc sản cam Sơn La có hình tròn to đều, vỏ mỏng, dễ bóc, phần múi bên trong mọng nước và ngọt đậm. Màu sắc vỏ cam có ánh vàng cam đặc trưng, khi bổ ra có mùi thơm nhẹ rất dễ chịu. Điều đặc biệt là cam Phù Yên được trồng chủ yếu theo phương pháp hữu cơ, không dùng thuốc hóa học nên giữ nguyên hương vị tự nhiên, tốt cho sức khỏe.
- Thời vụ: Từ tháng 11 đến tháng 2 năm sau – là thời điểm giao mùa, khí hậu mát mẻ giúp quả giữ được độ ngọt thanh tự nhiên.
3. Đặc sản Nhãn Sông Mã
- Vùng trồng: Huyện Sông Mã có diện tích nhãn lớn nhất cả nước với trên 7.000 ha, tập trung ở các xã Chiềng Khoong, Chiềng Cang, Chiềng Khương, Nà Nghịu…
- Đặc điểm: Nhãn Sông Mã quả tròn, vỏ mỏng, cùi dày, hạt nhỏ, vị ngọt đậm, thơm đặc trưng, mọng nước. Loại trái cây đặc sản của Sơn La này có độ Brix (hàm lượng đường tự nhiên) cao từ 17–22%, đặc biệt thích hợp để ăn tươi, sấy khô hoặc đóng hộp. Nhãn Sông Mã là sản phẩm chủ lực xuất khẩu của Sơn La, từng được xuất sang Trung Quốc, Úc, Hàn Quốc, UAE và châu Âu. Những lô nhãn đầu tiên của Việt Nam đạt chuẩn GlobalGAP được xuất khẩu sang Mỹ cũng đến từ vùng đất Sông Mã.
- Thời vụ: Tháng 7 – 9, cao điểm nhất vào tháng 8.
4. Đặc sản Táo sơn tra Sơn La (táo mèo)
- Vùng trồng: Tập trung ở vùng cao huyện Bắc Yên và Mộc Châu.
- Đặc điểm: Quả nhỏ, đường kính chỉ từ 3–4 cm, có vị chua chát đậm, khi ngâm sẽ tiết ra vị ngọt dịu. Táo mèo thường dùng để ngâm rượu, làm giấm, làm mứt, siro hoặc sấy khô. Có tác dụng tốt trong hỗ trợ tiêu hóa, giảm mỡ máu, huyết áp cao…
- Thời vụ: Tháng 8 – 10, vào mùa thu mát mẻ.
5. Đặc sản Na Mai Sơn
- Vùng trồng: Chủ yếu ở xã Chiềng Mung, Nà Bó, Chiềng Dong thuộc huyện Mai Sơn.
- Đặc điểm: Quả to, vỏ xanh nhạt, có gai mềm, thịt trắng ngà, ngọt thơm mát. Cây na trồng ở đồi cao nhiều nắng cho quả có độ đường cao, mùi thơm đậm hơn vùng đồng bằng.
- Thời vụ: Tháng 6 – 8. Đây là giống hoa quả đặc sản Sơn La có năng suất cao, được đánh giá tốt về chất lượng và tiềm năng thị trường.
Na Mai Sơn là một trong những đặc sản trái cây Sơn La. Ảnh: báo lao động
6. Đặc sản Bơ Mộc Châu
- Vùng trồng: Mộc Châu, Vân Hồ.
- Đặc điểm: Các giống bơ nổi bật gồm bơ booth, bơ tứ quý, bơ sáp. Quả bơ vỏ xanh đậm, mịn, ruột vàng ươm, dẻo quánh như bơ sữa. Hạt nhỏ, tỷ lệ thịt cao và vị béo bùi dễ chịu. Đặc biệt bơ trồng ở Mộc Châu có lớp dầu tự nhiên cao, không đắng. Bơ Mộc Châu đang được xuất khẩu sang Trung Quốc, Nhật Bản và Singapore.
Thời vụ: Tháng 7 – 10
7. Đặc sản Chuối Yên Châu
- Vùng trồng: Chủ yếu tại Yên Châu, nơi có khí hậu và đất đồi phù hợp.
- Đặc điểm: Giống chuối tiêu hồng, quả nhỏ, vỏ mỏng, khi chín có màu vàng óng, thơm tự nhiên. Chuối được trồng sạch, thường đem phơi sấy làm chuối sấy dẻo, xuất khẩu sang thị trường Trung Quốc.
- Thời vụ: Quanh năm, thu hoạch rải vụ.
8. Đặc sản Mận hậu Sơn La
- Vùng trồng: Mộc Châu, Bắc Yên.
- Đặc điểm: Quả to, vỏ ngoài tím đỏ khi chín, thịt giòn, vị chua thanh – ngọt hậu. Mận hậu là trái cây đặc sản Sơn La được ưa chuộng khắp miền Bắc mỗi khi vào mùa, thường ăn tươi hoặc làm siro, rượu, ô mai…
- Thời vụ: Cuối tháng 5 đến tháng 7.
Mận hậu là một trong những hoa quả Sơn La đặc sản được nhiều người ưa thích. Ảnh: VOV
9. Đặc sản Chanh leo Sơn La
- Vùng trồng: Mộc Châu, Vân Hồ
- Đặc điểm: Quả tròn, vỏ tím đậm, ruột vàng, nhiều hạt và nước. Vị chua thanh, rất thơm, dùng pha nước hoặc chế biến món tráng miệng. Đạt chuẩn VietGAP, GlobalGAP, chanh leo Sơn La được xuất khẩu sang EU với giá trị cao.
- Thời vụ: Quanh năm, cao điểm tháng 3 – 6.
>> Xem thêm: Cẩm nang du lịch Mộc Châu: Chơi gì, ở đâu… cực chi tiết
10. Đặc sản Xoài Sơn La (xoài tượng, xoài keo)
- Vùng trồng: Sông Mã, Yên Châu.
- Đặc điểm: Quả xoài lớn, hình thon dài, vỏ mỏng, cùi dày, vị ngọt mát. Xoài keo và xoài Đài Loan là 2 giống hoa quả đặc sản Sơn La phổ biến có năng suất và chất lượng cao, được nhiều thị trường ưa chuộng.Được xuất khẩu sang Trung Quốc và thị trường nội địa tiêu thụ mạnh.
- Thời vụ: Từ tháng 5 đến tháng 7
11. Đặc sản Nhãn Sơn La
- Vùng trồng: Huyện Sông Mã, Mai Sơn, Yên Châu
- Đặc điểm: Quả tròn đều, vỏ mỏng, cùi dày, hạt nhỏ, vị ngọt đậm, mọng nước. Nhãn Sơn La nổi tiếng nhờ chất lượng đồng đều, thời gian thu hoạch kéo dài, đáp ứng tốt nhu cầu thị trường. Được xuất khẩu sang nhiều quốc gia như Trung Quốc, Hàn Quốc, Nhật Bản, Úc và EU.
- Thời vụ: Từ tháng 7 đến tháng 9
Không chỉ có ở Hưng Yên, nhãn của Sơn La cũng là một sản phẩm trái cây đặc sản Việt Nam. Ảnh: báo nông nghiệp
Chất lượng hoa quả đặc sản Sơn La
Định hướng phát triển nông nghiệp hàng hóa chất lượng cao đã giúp Sơn La gặt hái nhiều thành tựu nổi bật trong sản xuất và xuất khẩu trái cây. Tỉnh đã xây dựng được hơn 10.000 ha cây ăn quả đặc sản đạt chứng nhận VietGAP, GlobalGAP, đảm bảo quy trình trồng trọt an toàn, thân thiện với môi trường và phù hợp với yêu cầu quốc tế.
Các sản phẩm đều được kiểm tra nghiêm ngặt về dư lượng thuốc bảo vệ thực vật và an toàn thực phẩm. Hệ thống sơ chế, đóng gói và kho bảo quản hiện đại được đầu tư đồng bộ, đáp ứng tiêu chuẩn xuất khẩu, giúp giữ nguyên chất lượng trái cây sau thu hoạch.
Sơn La cũng đẩy mạnh liên kết giữa nông dân, hợp tác xã và doanh nghiệp, thiết lập chuỗi giá trị bền vững từ sản xuất đến tiêu thụ. Nhờ đó, hoa quả đặc sản của Sơn La đã vươn xa tới hơn 20 quốc gia, trong đó có các thị trường khó tính như Nhật Bản, Hàn Quốc, Úc, UAE và EU. Các sản phẩm xuất khẩu nổi bật gồm nhãn tươi, xoài, chanh leo, bơ booth và mận hậu – những loại quả mang hương vị đặc trưng của núi rừng Tây Bắc.
Sơn La đã phát triển xuất khẩu nông sản vững mạnh nhờ áp dụng những tiêu chuẩn sản xuất an toàn, tiên tiến. Ảnh: báo nông nghiệp
Trái cây đặc sản Sơn La không chỉ là sản phẩm nông nghiệp mà còn là kết tinh từ thiên nhiên, lao động và văn hóa bản địa. Với sự đầu tư bài bản, bài toán nông sản "được mùa mất giá" dần được hóa giải, mở ra tương lai tươi sáng cho người nông dân.
Đến Sơn La vào mùa trái cây, du khách không chỉ được thưởng thức những quả ngọt trĩu cành mà còn có thể tham gia vào hành trình trải nghiệm nông nghiệp, hòa mình vào thiên nhiên, khám phá văn hóa độc đáo của người dân vùng cao – một hành trình đậm đà bản sắc Việt.
Nguyễn Đức
