Giá trị xuất khẩu rau quả quý 1 giảm 11,3%

Mặt hàng rau quả của Việt Nam chủ yếu được xuất khẩu sang thị trường Trung Quốc với tỷ trọng chiếm 44,5% trong tổng giá trị xuất khẩu rau quả củ quý 1. Hai thị trường xuất khẩu rau quả lớn tiếp theo là Hoa Kỳ và Hàn Quốc với tỷ trọng giá trị xuất khẩu lần lượt là 9,6% và 6%. So với cùng kỳ năm trước, giá trị xuất khẩu hàng rau quả trong quý đầu năm nay sang thị trường Trung Quốc giảm 38,9%, thị trường Hoa Kỳ tăng 65,5%, thị trường Hàn Quốc tăng 0,1%. Trong nhóm 15 thị trường xuất khẩu lớn nhất, giá trị xuất khẩu hàng rau quả tăng mạnh nhất ở thị trường Anh với mức tăng 77,8% và giảm mạnh nhất ở thị trường Trung Quốc với mức giảm 38,9%...

XUẤT KHẨU SẦU RIÊNG VẪN GẶP KHÓ

Ở chiều ngược lại, nhập khẩu rau quả quý I đạt gần 578 USD, tăng 17% so cùng kỳ, phản ánh nhu cầu tiêu thụ và chế biến trong nước tăng cao. Dù xuất khẩu giảm so với cùng kỳ năm 2024, ngành rau quả vẫn duy trì được cán cân thương mại dương, với xuất siêu đạt gần 562 triệu USD trong 3 tháng đầu năm.

Ông Đặng Phúc Nguyên, Tổng thư ký Hiệp hội Rau quả Việt Nam, nhận định kim ngạch xuất khẩu rau quả suy giảm trong quý 1 năm nay là điều hoàn toàn trái ngược so với năm 2024, khi rau quả bứt tốc ngay từ đầu năm và kéo dài suốt 12 tháng.

“Nếu xu hướng này kéo dài có thể ảnh hưởng đến mục tiêu xuất khẩu rau quả của cả năm 2025, thậm chí đứng trước nguy cơ sụt giảm so với 2024, vì đang bước vào giai đoạn quan trọng là vụ thu hoạch sầu riêng ở các tỉnh miền Tây", ông Nguyên bày tỏ sự lo lắng.

Theo ông Đặng Phúc Nguyên, nguyên nhân chính dẫn đến sụt giảm xuất khẩu là do mặt hàng chủ lực sầu riêng đang gặp khó khăn trong xuất khẩu. Năm 2024, xuất khẩu sầu riêng đạt 3,4 tỷ USD, chiếm gần 50% kim ngạch toàn ngành rau quả (hơn 7,15 tỷ USD).

Tuy nhiên, từ đầu năm 2025, Trung Quốc yêu cầu tất cả các lô hàng sầu riêng nhập khẩu phải có kết quả phân tích dư lượng Cadimi và chất vàng O tại các phòng thí nghiệm được nước này công nhận. Quy định này không chỉ áp dụng với Việt Nam, mà với tất cả các nước xuất khẩu, khiến quy trình xuất khẩu trở nên phức tạp, kéo dài thời gian thông quan.

Hiện nay, Việt Nam có 9 phòng kiểm nghiệm được Trung Quốc công nhận và đang chờ phê duyệt thêm 6 hồ sơ để mở rộng khả năng xét nghiệm, nhằm góp phần giảm bớt áp lực trong quá trình xuất khẩu sầu riêng.

Tuy nhiên, vẫn có trường hợp sầu riêng đã mang đi kiểm nghiệm nhưng đến cửa khẩu bị trả về. Nguyên nhân là do một số doanh nghiệp xuất khẩu lấy mẫu kiểm định không đủ tính đại diện cho lô hàng. Ví dụ, lô hàng thu hoạch từ 5 vườn nhưng chỉ xét nghiệm 3 mẫu. Khi hàng đến cửa khẩu, Hải quan Trung Quốc kiểm định và mẫu thử rơi vào 2 vườn không đạt chuẩn, nên hàng phải quay đầu.

Ông Henry Bùi, Giám đốc Trung tâm kiểm định Hoàn Vũ, cho rằng xuất khẩu rau quả cần phải phải tuyệt đối tuân thủ quy định của các thị trường nhập khẩu. Chúng ta cũng không nên có tâm lý phân biệt thị trường khó tính với thị trường dễ tính mà cần phải tạo ra những sản phẩm tốt nhất để có thể xuất được đi tất cả các thị trường.

Dù vậy, theo ông Henry Bùi, hiện đã có tín hiệu đáng mừng đối với sầu riêng: vào 2 tháng trước, số lượng mẫu không đạt yêu cầu rất nhiều nhưng hiện nay đã giảm mạnh.

Cuối năm 2024, Việt Nam ký được nghị định thư về xuất khẩu sầu riêng đông lạnh sang Trung Quốc và kỳ vọng mặt hàng này có thể mang lại kim ngạch 400 - 500 triệu USD. Tuy nhiên, theo Hiệp hội Rau quả Việt Nam, hiện tại xuất khẩu sầu riêng đông lạnh hiện vẫn chưa tăng trưởng như kỳ vọng. Nguyên nhân do sầu riêng đông lạnh cũng phải tuân thủ quy định về kiểm định vàng O và cadimi.

“Cơm sầu riêng đông lạnh là mặt hàng sơ chế, mỗi lô hàng có giá trị kinh tế cao nên các doanh nghiệp cũng chưa dám tham gia vì chưa có quy trình giao nhận rõ ràng với Trung Quốc”, ông Nguyên chia sẻ.

Ông Phùng Đức Tiến, Thứ trưởng Bộ Nông nghiệp và Môi trường, cho biết hiện Bộ Nông nghiệp và Môi trường đang thúc đẩy đàm phán với Trung Quốc để đưa xuất khẩu sầu riêng quay trở lại đà tăng trưởng. Bộ cũng khuyến cáo người dân, doanh nghiệp xuất khẩu sầu riêng tuyệt đối không sử dụng các hóa chất bị cấm hoặc để mức dư lượng tối đa cho phép vượt ngưỡng theo quy định của nước nhập khẩu. Đồng thời, cần có các chương trình kiểm soát an toàn thực phẩm tại vườn, vùng trồng và tại các cơ sở đóng gói, chế biến, bảo quản để xuất khẩu thuận lợi hơn.

CHƯA KHAI THÁC ĐƯỢC LỢI THẾ TỪ CÁC FTA

Năm 2024, xuất khẩu rau quả của Việt Nam đạt kỷ lục trên 7 tỷ USD, nhưng Hiệp hội Rau quả Việt Nam chỉ ra 2 điểm yếu đối với ngành hàng rau quả: (1) phụ thuộc vào thị trường Trung Quốc; (2) phụ thuộc quá nhiều vào mặt hàng chủ lực sầu riêng.

Để xuất khẩu rau quả bền vững, ông Đặng Phúc Nguyên cho rằng vấn đề quan trọng là sản phẩm phải có chất lượng và liên tục được nâng cao để tạo cảm giác mới mẻ, hấp dẫn người tiêu dùng. Bên cạnh đó, cần nắm bắt yêu cầu của từng thị trường và từng bước nâng cao thị phần. Ngoài các sản phẩm rau quả tươi thì cần đầu tư phát triển những sản phẩm chế biến và chế biến sâu. Các bộ ngành cần tiếp tục đàm phán mở rộng thị trường cho những mặt hàng mới như bưởi, dừa, bơ, na, chanh không hạt...

“Trung Quốc là thị trường rau quả rất tiềm năng và Việt Nam có lợi thế lớn nhưng thời gian qua, chúng ta đã quá tập trung vào thị trường này và chưa tìm kiếm cơ hội ở những thị trường khác. Trong khi đó, Việt Nam đang có tới 19 hiệp định thương mại tự do (FTA), thế nhưng ngành rau quả chưa khai thác được lợi thế từ các hiệp định này”, ông Nguyên nhận định.

Ông Đặng Phúc Nguyên chỉ ra những thị trường rất tiềm năng cho xuất khẩu trái cây. Năm 2024, Hoa Kỳ đã trên 60 tỷ USD mặt hàng rau quả và Mexico là nguồn cung cấp chủ lực với gần 24 tỷ USD. Hiện nay, Hoa Kỳ đang muốn đánh thuế lên hàng hóa Mexico có thể là cơ hội cho các nguồn cung khác, trong đó có Việt Nam.

Ngoài thị trường Hoa Kỳ, khu vực Đông Á với Hàn Quốc và Nhật Bản đều là những thị trường rất tiềm năng. Năm 2024, Hàn Quốc nhập khẩu rau quả từ Việt Nam với giá trị 315 triệu USD, tăng 39%. Xuất khẩu rau quả từ Việt Nam sang thị trường Nhật Bản đạt 203 triệu USD năm 2024, tăng 15% so với năm 2023. Đây đều là những thị trường cần phải khai thác mạnh hơn nữa trong tương lai.