Đây là một số mẫu văn bản đẹp, tiêu biểu cho văn thư của vương triều Napoléon. Đựng trong những chiếc phong bì lớn có dấu của Hoàng đế Pháp, xung quanh có khung viền mạ vàng và được trang trí cầu kỳ, ba bức thư này có kích cỡ khá lớn mang dòng chữ: “Thừa thiên hưng vận và ý chí quốc gia, Hoàng đế Pháp Napoléon xin gửi lời chào tới Đức vua An Nam!”.
Bản sao lá thư số 3 đề ngày 04/5/1870 của Hoàng đế Napoléon gửi vua Tự Đức. Nguồn Trung tâm Lưu trữ quốc gia I
Phần chính của lá thư viết theo lối chữ thảo, với văn phong trau chuốt, hoa mỹ, cường điệu - ngôn ngữ truyền thống của các triều đình từ xa xưa. Cả ba bức thư đều có chữ ký thủ bút của Napoléon Đệ Tam và lần lượt có chữ tiếp ký của Drouhin de Lhuys, Bộ trưởng Ngoại giao trong lá thứ thứ nhất; Bá tước de la Tour d’Auvergne trong lá thư thứ 2 và Emile Ollivier trong lá thư thứ 3.
Hoàng đế Napoléon III. Nguồn Thư viện Quốc gia Pháp
Trong lá thư đầu tiên gửi Đức vua An Nam ngày 10/11/1863, viết tại Compiègne đề cập tới sứ bộ của quan đại thần Phan Thanh Giản, Napoléon Đệ Tam bày tỏ với vua nước Nam - “đức vua cao vời, ưu tú và quyền lực, người bạn thân thiết và tốt bụng của chúng tôi” - sự hài lòng khi được đón tiếp phái đoàn đặc biệt do triều đình Huế tiến cử.
Một người nổi tiếng và khôn khéo như Phan Thanh Giản - Hoàng đế viết tiếp - và các quan viên ưu tú trong đoàn tùy tùng đã chứng minh sự tin tưởng của đức vua và điều duy nhất chúng tôi có là những lời khen ngợi dành cho cung cách họ thực hiện nhiệm vụ được giao. Khi trở về nước, họ sẽ là những sứ giả chuyển tải tới ngài tình cảm hữu nghị và trân trọng của chúng tôi.
Việc tăng cường quan hệ chính trị và thương mại giữa Pháp và Vương quốc An Nam, thái độ tôn trọng đối với công dân mỗi nước tại cả hai Vương quốc, đó là điều mà chúng ta mong chờ nhất. “Tôi mong rằng sẽ không có bóng mây nào che mờ mối quan hệ của chúng ta và rằng từ nay trở đi, mọi thứ súng gươm sẽ ngủ yên trong vỏ. Tôi xin khẳng định rằng đây cũng là mong muốn của triều đình An Nam và là mục tiêu nỗ lực của ngài. Tôi cầu xin Đấng tối cao mang đến cho đức vua những điều tốt đẹp nhất - Napoléon”.
Chân dung vua Tự Đức. Nguồn sưu tầm
Lá thư thứ hai đề cập tới việc bổ nhiệm Đô đốc Ohier làm người đại diện toàn quyền bên cạnh Triều đình Huế nhằm ký kết bản sửa đổi Hoà uớc ngày 5/6/1862 khiến việc chiếm 3 tỉnh miền Tây Nam Kỳ trở nên cần thiết. Napoléon thông báo cho “Đức vua An Nam - người bạn thân thiết và tốt bụng” rằng đã nhận được lá thư đề ngày 20/4/1868 do Đức vua viết và giao cho Đô đốc Grandière khi ông này về Pháp. “Dù bận lo việc giang sơn khiến tôi không thể gửi thư phúc đáp đức vua song tôi không bao giờ sao lãng những vấn đề quan trọng đối với cả hai quốc gia được nói đến trong thư”.
Hoàng đế báo cho đức vua An Nam về việc đã giao cho Đô đốc Ohier - người nối nghiệp Đô đốc de la Grandière - các chỉ thị và quyền hạn cần thiết để tiến tới việc ký với Vương quốc An Nam một thoả thuận mang lại giải pháp thỏa đáng cho những vấn đề đang còn tồn tại giữa hai nhà nước, “một thoả thuận phù hợp để giải quyết các vấn đề liên quan đến quyền lợi theo luật pháp.
Sẽ không còn bóng mây nào che phủ mối quan hệ của chúng ta và rằng mọi gươm đao sẽ nằm im trong vỏ. Đó là mong muốn của chúng tôi và chúng tôi khẳng định đó cũng là khát khao của đức vua”. Lá thư này viết tại cung điện Saint-Cloud, ngày 28/8/1869.
Bị buộc phải trở về Pháp để phục hồi sức khoẻ đang bị suy yếu nghiêm trọng, Đô đốc Ohier - người tưởng đã ra đi vào ngày 30/11/1870 - vẫn còn có đủ thời gian để khởi đầu cuộc thương thuyết mà Hoàng đế đã tin tưởng giao phó. Lá thư thứ 3 của Napoléon Đệ Tam trả lời thông điệp của Vua Tự Đức ngày 30/2/1869.
Hoàng đế Pháp thông báo cho Vua An Nam về việc thay đổi vị trí thống đốc; rằng Đô đốc Cornulier-Lucinière được giao tiếp tục các cuộc thương thuyết. Napoléon Đệ Tam cho biết các điều kiện mà Chính phủ Pháp sẵn sàng đưa vào hiệp ước mới: từ chối nhường lại tỉnh Biên Hoà; xoá bỏ khoản tiền bồi thường chiến phí mà Vương quốc An Nam đang mắc nợ.
Lá thư cuối cùng này được viết tại cung điện Tuileries vào ngày 4/5/1870, 4 ngày trước khi toàn dân bỏ phiếu thông qua cuộc cải cách hiến pháp dành để chào mừng sự kiện Đế chế tự do đăng quang.
Những tài liệu như vậy cho thấy nguồn di sản phong phú bảo quản tại Tàng thư lâu. Chúng tôi nhiệt liệt cảm ơn "Nội các" đã nhất trí bàn giao các di vật quý cho Triển lãm nhìn lại lịch sử Sài Gòn sau khi được Vua Bảo Đại cho phép.
Thông qua hành động này, kho lưu trữ của Triều đình Huế đã nhận được lời cảm ơn không chỉ từ phía các nhà tổ chức Gian trưng bày lịch sử mà còn từ phía các học giả và những người muốn tìm hiểu về lịch sử địa phương hay đúng hơn là lịch sử nói chung bởi vì những văn bản kiểu này đã vượt ra khỏi khuôn khổ lịch sử của khu vực.
Nguồn: Theo Trung tâm Lưu trữ quốc gia I
