KHOA HỌC VÀ ĐỜI SỐNG 30/9/1959 30/9/2025 NĂM baotrithuccuocsong@kienthuc.net.vn 096 523 7756 CƠ QUAN NGÔN LUẬN CỦA LIÊN HIỆP CÁC HỘI KH&KT VIỆT NAM NĂM THỨ 66 THỨ NĂM (25/9/2025), SỐ 39 (4405) LAN TỎA TRI THỨC THẮP SÁNG KHÁT VỌNG
Số 39 (4405) Thứ Năm (25/9/2025) 2 thay cho bản giấy là phù hợp với thực tiễn, tích cực và sẽ mang lại nhiều lợi ích thiết thực cho độc giả, trong khi vẫn giữ được giá trị cốt lõi của báo in. Báo in không thể tranh đua các tin thời sự với mạng xã hội nhưng báo in lại có điều kiện phân tích chuyên sâu. Độc giả không chỉ quan tâm đến hiện tượng sự kiện mà họ còn quan tâm đến nguyên nhân, giải pháp. Do đó, theo tôi đi theo hướng phân tích chuyên sâu là đúng đắn và giữ được phong cách riêng của ấn phẩm in Khoa học và Đời sống, đáp ứng được yêu cầu độc giả cả nội dung lẫn cách thức phát hành số. “Bước đi tiên phong, dũng cảm và phù hợp với xu thế phát triển của thời đại” Đại biểu Quốc hội, PGS.TS Bùi Hoài Sơn - Ủy viên Thường trực Ủy ban Văn hóa - xã hội của Quốc hội Tôi cho rằng việc Báo TT&CS quyết định chuyển đổi ấn phẩm Khoa học và Đời sống sang hình thức tuần báo điện tử/e-Paper là một bước đi tiên phong, dũng cảm và phù hợp với xu thế phát triển của thời đại. Trong bối cảnh truyền thông số đang chiếm lĩnh, việc đổi mới phương thức phát hành không chỉ là giải pháp tình thế để tiết kiệm chi phí in ấn, phát hành, mà còn là một chiến lược lâu dài, khẳng định tầm nhìn đổi mới sáng tạo và quyết tâm ứng dụng khoa học – công nghệ trong hoạt động báo chí. Đây chính là minh chứng cho sự chủ động nắm bắt và đi trước trong cuộc cách mạng báo chí 5.0, nơi mà tri thức, công nghệ và nhu cầu độc giả được kết nối một cách toàn diện. Là một độc giả, tôi nghĩ sự thay đổi này mang lại rất nhiều tiện ích. Trước hết là sự tiện Từ trang báo in đầu tiên cho đến nền tảng số đa phương tiện là một chiến lược tiên phong chuyển đổi số báo chí của Báo Tri thức và Cuộc sống về đổi mới, sáng tạo và đột phá ứng dụng khoa học - công nghệ nhằm “thay đổi diện mạo, tầm vóc của báo giấy trong thời đại 5.0 vươn tầm văn minh của Dân tộc”. “Khoa học và Đời sống bản điện tử/e-Paper là chiến lược tiên phong chuyển đổi số báo chí” Nhà báo Nguyễn Thị Mai Hương – Tổng Biên tập Báo Tri thức và Cuộc sống Trong bối cảnh truyền thông số phát triển bùng nổ, báo in đang đối mặt với những thách thức sống còn. Độc giả có nhiều lựa chọn, thói quen đọc thay đổi, trong khi đó, chi phí sản xuất như giấy, in ấn, phát hành ngày càng gia tăng… tạo áp lực lớn lên các tòa soạn. Tri thức và Cuộc sống nằm trong xu thế chung, đứng trước yêu cầu cấp thiết phải đổi mới mạnh mẽ báo in. Từ số báo ra ngày 16/10/2025 tới đây, Tri thức và Cuộc sống sẽ chuyển đổi hình thức phát hành tuần báo Khoa học và Đời sống bản điện tử/e-Paper thay cho bản giấy. Đây là một chiến lược tiên phong chuyển đổi số báo chí của Báo TT&CS về đổi mới, sáng tạo và đột phá ứng dụng khoa học - công nghệ nhằm “thay đổi diện mạo, tầm vóc của báo giấy trong thời đại 5.0 vươn tầm văn minh của Dân tộc”. Tích hợp công nghệ số, trí tuệ nhân tạo (AI), tuần báo KH&ĐS bản điện tử/e-Paper hướng tới mục tiêu mang đến cho độc giả trọn vẹn giá trị báo giấy, tiếp cận một “cộng đồng văn hóa đọc mới” đa nền tảng, nhiều tiện ích với nội dung đặc sắc và đồ họa đẹp mắt trên các thiết bị điện tử như điện thoại, máy tính bảng, máy tính, TV… Cùng với đó, tuần báo Khoa học và Đời sống sẽ trọng tâm tập trung vào các tuyến bài điều tra, phóng sự dài kỳ, các chuyên đề phân tích chuyên sâu – những nội dung mang lại giá trị tri thức cao và trải nghiệm đọc riêng biệt cho độc giả. Tôi mong muốn, với sự thay đổi mạnh mẽ trên sẽ nhận được sự đồng hành, tiếp tục ủng hộ của độc giả đối với tuần báo KH&ĐS thực hiện sứ mệnh phổ biến kiến thức, tư vấn và phản biện xã hội những vấn đề kinh tế - xã hội thời sự, chung tay xây dựng Đất nước giàu mạnh, hạnh phúc. Sự ủng hộ của độc giả chính là nguồn động viên, cổ vũ rất lớn để Báo Tri thức và Cuộc sống hoàn thành tốt nhiệm vụ chính trị - xã hội, đồng thời thực hiện mục tiêu phát triển báo chí hiện đại - nhân văn, góp phần hoàn thành cam kết Net Zero (phát thải ròng bằng “0”) của Việt Nam đến năm 2050, vì sự phát triển bền vững của toàn cầu. DẤU ẤN 66 NĂM “Từ trang báo in đầu tiên… đến nền tảng số đa phương tiện” Nhà báo Đinh Thị Anh, nguyên Phó Tổng Biên tập phụ trách Báo Khoa học và Đời sống Ngày 30/9/1959, Ban vận động thành lập Hội phổ biến khoa học và kỹ thuật Việt Nam xuất bản Báo Khoa học thường thức (tiền thân của ấn phẩm Khoa học và Đời sống thuộc Báo Tri thức và Cuộc sống), nhằm tập hợp lực lượng trí thức và đẩy mạnh hoạt động phổ biến khoa học kỹ thuật để nâng cao dân trí. Ngày ấy, mỗi kỳ báo ra cả 10 vạn tờ, kế thừa những ưu điểm của các tờ báo khoa học tiền bối; phát hành xuống tận làng xã, với khẩu hiệu “Tiến công vào khoa học”. Năm 1977, Báo được đổi tên là Khoa học và Đời sống và cải tiến từ 8 trang in đen trắng ra một tháng 2 kỳ, sang xuất bản hàng tuần rồi một tuần 2 số, ngoài báo chính còn có phụ san. Trải qua hơn 60 năm xây dựng và phát triển, Báo đã vượt qua nhiều chặng đường gian nan của thời kỳ chống chiến tranh phá hoại của Mỹ, thời kỳ bao cấp, thời kỳ chuyển đổi sang kinh tế thị trường… Mỗi thời có những khó khăn riêng, thử thách riêng, nhưng Báo luôn được bạn đọc cả nước tin yêu. Năm 2022, Khoa học và Đời sống lần nữa đổi thay, trở thành ấn phẩm của Báo Tri thức và Cuộc sống. Trong thời đại 4.0 và kỷ nguyên số hóa, báo đã thích ứng, kết hợp với báo điện tử, ứng dụng những thành tựu của kỹ thuật số để thông tin nhanh nhạy, đáp ứng những nhu cầu mới. Ngày nay, khi truyền thông số phát triển bùng nổ, việc Báo Tri thức và Cuộc sống tiên phong chuyển đổi hình thức phát hành tuần báo Khoa học và Đời sống bản điện tử/e-Paper Từ trang báo in đầu tiên… đến nền tảng số đa phương tiện Từ số báo ra ngày 16/10/2025, Báo Tri thức và Cuộc sống sẽ chuyển đổi hình thức phát hành tuần báo Khoa học và Đời sống bản điện tử/e-Paper thay cho bản giấy. lợi chỉ cần một chiếc điện thoại hay máy tính bảng, độc giả có thể tiếp cận nội dung báo bất cứ lúc nào, ở bất cứ đâu, không còn phụ thuộc vào việc phát hành hay khoảng cách địa lý. Tiếp đó là khả năng tích hợp đa phương tiện e-Paper có thể kết hợp chữ viết với hình ảnh, đồ họa, video, âm thanh, từ đó mang đến trải nghiệm đọc sinh động và hấp dẫn hơn hẳn báo giấy truyền thống. Đặc biệt, việc số hóa cũng cho phép người đọc lưu trữ, tra cứu, chia sẻ thông tin một cách nhanh chóng, thuận tiện – điều mà báo in khó có thể đáp ứng. Báo in Khoa học và Đời sống từng là một thương hiệu uy tín, giờ đây với e-Paper, thương hiệu ấy sẽ có cơ hội lan tỏa mạnh mẽ hơn, gắn bó với nhiều thế hệ bạn đọc mới. Nếu được đầu tư đúng mức về nội dung, công nghệ và cách tiếp cận độc giả, tôi tin rằng e-Paper không chỉ kế thừa được giá trị của báo giấy truyền thống mà còn mở ra không gian phát triển mới, nơi báo chí thực sự trở thành kênh tri thức tiên phong, góp phần làm giàu cho đời sống tinh thần và khẳng định tầm vóc văn minh của dân tộc trong kỷ nguyên số. Tôi nghĩ rằng trong chiến lược này, điều quan trọng là phải xây dựng uy tín bằng những sản phẩm báo chí có chất lượng cao, có sức ảnh hưởng xã hội, và có khả năng tạo nên giá trị tri thức đích thực cho độc giả. Mỗi bài viết không chỉ cung cấp thông tin, mà còn giúp công chúng suy ngẫm, hiểu sâu hơn về những vấn đề khoa học, công nghệ, văn hóa, xã hội đang đặt ra. “Quyết liệt đổi mới báo in Khoa học và Đời sống là hoàn toàn đúng đắn” Ông Lê Thanh Tùng, Trưởng ban Phổ biến kiến thức VUSTA Trong bối cảnh hiện nay, việc quyết liệt đổi mới báo in Khoa học và Đời sống là hoàn toàn đúng đắn. Tuy nhiên, nội dung cần tập trung đến việc thực hiện các chuyên đề chuyên sâu các lĩnh vực như: khoa học, y tế, sức khỏe, môi trường, giáo dục, công nghệ ứng dụng, tâm lý học, xã hội học… Mỗi bài viết không chỉ đưa thông tin mà cần giúp người đọc hiểu bản chất vấn đề, hệ thống kiến thức liên quan, và xu hướng phát triển tương lai. Ngoài ra, cùng với đổi mới về nội dung, để những bài viết được lan tỏa tốt hơn cũng như tạo điều kiện cho người đọc tìm hiểu sâu hơn những nội dung trong bài viết, cần tạo QR Code để dẫn đến video, podcast, hoặc tài liệu mở rộng nội dung bài viết. Cuối cùng, bởi báo in không thể (và không cần) cạnh tranh với báo mạng về tốc độ, Khoa học và Đời sống hãy trở thành nơi cung cấp tri thức có chiều sâu, những góc nhìn khoa học về đời sống, những câu chuyện có giá trị lâu dài, và bị không lỗi thời sau một ngày. Xin cảm ơn các chuyên gia về cuộc trao đổi trên! HẢI NINH (THỰC HIỆN)
Số 39 (4405) Thứ Năm (25/9/2025) 3 CHỦ TỊCH HỘI ĐỒNG BIÊN TẬP: TSKH PHAN XUÂN DŨNG CHỦ TỊCH LIÊN HIỆP CÁC HỘI KHOA HỌC VÀ KỸ THUẬT VIỆT NAM GIẤY PHÉP XUẤT BẢN: SỐ 536/GP-BTTTT NGÀY 19/11/2020 IN TẠI: CÔNG TY TNHH MỘT THÀNH VIÊN IN QUÂN ĐỘI I TRÌNH BÀY: DUY TUẤN - QUỐC VIỆT TỔNG BIÊN TẬP: NGUYỄN THỊ MAI HƯƠNG PHÓ TỔNG BIÊN TẬP: NGUYỄN DANH CHÂU TÒA SOẠN: KHOA HỌC VÀ ĐỜI SỐNG ẤN PHẨM CỦA BÁO TRI THỨC VÀ CUỘC SỐNG TRỤ SỞ: 70 TRẦN HƯNG ĐẠO, PHƯỜNG CỬA NAM, HÀ NỘI TỔNG ĐÀI: (024) 6 254 3519; EMAIL: baotrithuccuocsong@kienthuc.net.vn VĂN PHÒNG ĐẠI DIỆN TẠI TP HCM: Số 54 Phạm Huy Thông, phường Hạnh Thông, Thành phố Hồ Chí Minh HOTLINE: 091 1811 111 - 096 523 77 56 (TÒA SOẠN HÀ NỘI) - 091 122 12 22 (VPĐD TP HCM) ĐẶT MUA BÁO ONLINE TẠI ĐÂY: https://khoahocdoisong.vn/dat-bao-khds.html TRUNG TÂM TRUYỀN THÔNG - QUẢNG CÁO VÀ PHÁT HÀNH: (024) 6 254 3519 Giá: 11.800đ THƯ NGỎ Trải qua 66 năm hình thành và phát triển, tập thể Báo Tri thức và Cuộc sống tự hào nhìn lại chặng đường báo in Khoa học và Đời sống thực hiện sứ mệnh đồng hành cùng đất nước trong việc lan toả tri thức - tri thức là sức mạnh, là ngọn lửa soi sáng hun đúc khát vọng Việt Nam. Suốt hành trình ấy, mỗi trang báo, bài viết và hoạt động báo chí trên báo in Khoa học và Đời sống đều là một viên gạch góp phần dựng xây nền móng tri thức vững chắc cho cộng đồng, khơi dậy tinh thần học hỏi, sáng tạo trong từng cá nhân, để từ khát vọng hôm nay trở thành thành quả ngày mai. Với chủ đề “66 năm lan toả tri thức… thắp sáng khát vọng”, số báo đặc biệt này là lời tri ân những thế hệ đi trước, là niềm tin, sự kỳ vọng gửi gắm đến các thế hệ tương lai; đồng thời là dấu mốc chuyển dịch xuất bản, phát hành tuần báo Khoa học và Đời sống bản giấy sang bản điện tử thông qua ứng dụng KHOA HỌC & ĐỜI SỐNG e-PAPER - Đây là chiến lược tiên phong chuyển đổi số báo chí của Báo Tri thức và Cuộc sống về đổi mới, sáng tạo và đột phá ứng dụng khoa học - công nghệ nhằm thay đổi diện mạo, tầm vóc của báo giấy trong thời đại 5.0 vươn mình của Dân tộc. Tuần báo Khoa học và Đời sống bản điện tử/e-Paper được phát triển nâng tầm giá trị xuất bản phẩm báo chí tích hợp công nghệ cao, trí tuệ nhân tạo (AI); hứa hẹn mang tới cho Quý Đối tác và Bạn đọc trân quý giá trị báo giấy, tiếp cận một “cộng đồng văn hoá đọc mới” đa nền tảng, nhiều tiện ích với nội dung đặc sắc và đồ hoạ đẹp mắt. Người Tri thức và Cuộc sống, Khoa học và Đời sống trân trọng cám ơn tình cảm quý giá, sự ủng hộ và đồng hành của Quý Cơ quan quản lý, Đối tác và Bạn đọc./. BAN BIÊN TẬP Nhân kỷ niệm 66 năm thành lập báo in Khoa học và Đời sống (30/9/1959-30/9/2025), Báo Tri thức và Cuộc sống trân trọng mời Quý Bạn đọc lan toả những giá trị tốt đẹp thông qua những câu chuyện ý nghĩa, kinh nghiệm sống vui, sống khỏe, sống có ích… vì một ngày mai tươi sáng hơn. Quý Bạn đọc không cần là nhà khoa học hay nhà báo chuyên nghiệp, mà chỉ cần có đam mê “cầm bút” để lan toả tri thức, gửi bài viết về địa chỉ: baotrithuccuocsong@kienthuc.net.vn, từ thời điểm này tới hết ngày 31/12/2025. Bài viết của Quý Bạn đọc được xuất bản trên Báo Tri thức và Cuộc sống sẽ nhận được món quà tri ân - tài khoản đọc báo in miễn phí 03 tháng trên ứng dụng KHOA HỌC VÀ ĐỜI SỐNG e-PAPER - tên miền khoahocdoisong.vn/epaper và kienthuc.net.vn/khdsepaper. HÃY LAN TOẢ GIÁ TRỊ TỐT ĐẸP VỚI KHOA HỌC VÀ ĐỜI SỐNG Ngày 30/9/1959 Từ tháng 1/1977 Từ năm 1984 Năm 1990 Năm 1993 Năm 2002 Từ 1/5/2006 Từ ngày 1/1/2021 Báo Khoa học thường thức ra mắt số đầu tiên. Chủ nhiệm báo là ông Nguyễn Xiển, Tổng biên tập là ông Đặng Minh Trứ. Báo nhanh chóng trở thành một trong những tờ báo được phát hành nhiều nhất ở miền Bắc. Báo Khoa học thường thức đổi tên thành Báo Khoa học và Đời sống, do Viện Khoa học Việt Nam quản lý, GS.VS Trần Đại Nghĩa - Viện trưởng làm chủ nhiệm, ông Hoàng Linh làm Tổng biên tập. Xóa bỏ dần bao cấp, để tờ báo tồn tại và phát triển, Tòa soạn quyết định xuất bản phụ san Hỏi đáp khoa học tập 1 in 10 vạn bản, tái bản thêm 10 vạn nữa. Từ một tháng 2 kỳ, Báo được xuất bản hàng tuần. Mỗi tháng có 2 số tăng trang và đến năm 1994 tăng trang cả 4 kỳ, nghĩa là số nào cũng 12 trang và thêm phụ san Khoa học và Đời sống khổ nhỏ. Báo mở cuộc trưng cầu ý kiến bạn đọc dưới dạng vui là “thỉnh quân sư”. Đông đảo bạn đọc hưởng ứng hàng nghìn ý kiến hữu ích. Sau cuộc thi, Báo có nhiều cải tiến về nội dung trang mục: mở rộng sang lĩnh vực khoa học xã hội với trang Tìm hiểu lịch sử, trong đó có mục nhà sử học Lê Văn Lan trả lời, được bạn đọc đón nhận nồng nhiệt. Khoa học và Đời sống ra bộ mới với 3 ấn phẩm: Báo Khoa học và Đời sống, phụ san Khoa học và Đời sống và chuyên đề Dân tộc thiểu số và miền núi. Thực hiện quy hoạch báo chí, sáp nhập 4 báo Khoa học và Đời sống, Báo điện tử Kiến thức, Báo điện tử Tầm Nhìn và Báo Đất Việt thành Tri thức và Cuộc sống. 66 năm những con số biết nói DẤU ẤN 66 NĂM
Số 39 (4405) Thứ Năm (25/9/2025) 4 DẤU ẤN 66 NĂM Dòng chảy tri thức và hành trình “Khoa học và Đời sống” Từ Khoa học thường thức tới Khoa học và Đời sống Năm 1958, thực hiện Nghị quyết Đại hội Đảng lần thứ 3 về đẩy mạnh công tác nghiên cứu và phổ biến khoa học, kỹ thuật, Ủy ban Khoa học Nhà nước được thành lập. Ngày 10/5/1959, Ban Vận động Trung ương Hội Phổ biến Khoa học và Kỹ thuật Việt Nam ra đời. Một trong những công tác đầu tiên cấp bách của Hội là xuất bản một tờ báo để phổ biến kiến thức khoa học, kỹ thuật và tuyên truyền, xây dựng Hội. Ngày 30/9/1959, Báo Khoa học thường thức ra mắt số đầu tiên. Chủ nhiệm báo là ông Nguyễn Xiển, Tổng Biên tập là ông Đặng Minh Trứ. Báo in ở Nhà in Minh Sang, từ số 14 đươc in ở Nhà in Báo Nhân dân. Báo được bạn đọc hoan nghênh và được xác định là một trong 4 tờ báo (3 tờ nữa là Nhân dân, Quân đội Nhân dân và Đại đoàn kết) được phát hành tới cơ sở sản xuất, xã, phường. Báo Khoa học thường thức được phổ cập rộng rãi, có lúc phát hành trên 10 vạn tờ một kỳ mà vẫn không đủ báo bán. Những bài báo đầu tiên là của các ông Nguyễn Xiển, Đặng Minh Trứ, Tạ Quang Bửu, Lê Khắc, Tôn Thất Tùng, Dương Hồng Hiên, Trần Văn Hà… Ngày 30/6/1971, Hội Phổ biến Khoa học và Kỹ thuật Việt Nam giải thể, Báo Khoa học thường thức do Ủy ban Khoa học và Kỹ thuật Nhà nước quản lý. Chủ nhiệm báo là ông Lê Khắc, Tổng Biên tập báo là ông Hoàng Linh. Tuy gặp nhiều khó khăn do Mỹ ném bom miền Bắc, Báo Khoa học thường thức vẫn ra đều, bảo đảm chất lượng, có lúc phát hành tới 12, 13 vạn bản. Sau khi miền Nam hoàn toàn giải phóng, ngày 7/9/1976, Báo lập Cơ quan thường trú tại TP HCM. Từ tháng 1/1977, Báo Khoa học thường thức đổi tên thành Báo Khoa học và Đời sống, do Viện Khoa học Việt Nam quản lý, GS.VS Trần Đại Nghĩa - Viện trưởng làm chủ nhiệm, ông Hoàng Linh làm Tổng Biên tập. Thời đó, công nghệ thông tin chưa phát triển, báo in còn phải trình bày thủ công, do họa sĩ viết tay tiêu đề và vẽ hình ảnh minh họa. Tòa soạn có một máy ảnh giao cho phóng viên phụ trách nên không đủ ảnh minh họa cho bài. Quá trình chế bản và in ấn cũng đầy gian nan. Xưởng in typo với những con chữ chì nặng nề, những khuôn in được sắp xếp thủ công là một đặc trưng của thời kỳ này. Chất lượng giấy và mực in còn hạn chế, hình ảnh chủ yếu là đen trắng, đôi khi mờ nhòe. Tuy nhiên, chính trong điều kiện thiếu thốn ấy, mỗi bài báo đều là kết tinh của sự tâm huyết và nỗ lực, mang theo một sứ mệnh cao cả: khai sáng và phổ biến tri thức. Chuyển từ bao cấp sang cơ chế thị trường Từ năm 1984 xóa bỏ dần bao cấp, nhiều báo bắt đầu phải tự lo về kinh tế. Để tờ báo tồn tại và phát triển, Tòa soạn quyết định: Mở cửa hàng văn hóa phẩm bán báo, sách, truyện... và xuất bản phụ san nhất thời, mở đầu là Hỏi đáp khoa học tập 1. Cuốn phụ san đầu tiên in 10 vạn bản mà không đủ nhu cầu của các đại lý nên Tòa soạn quyết định tái bản thêm 10 vạn nữa. Cửa hàng cũng thành công không ngờ vì lúc này sách truyện trên thị trường khan hiếm. Như vậy, Báo Khoa hoc va Đơi sông đã hoạt động kinh tế khá sớm so với các báo khác. Năm 1989, kỷ niệm 30 năm thành lập Báo, Tòa soạn đưa ra vấn đề tăng gấp đôi số trang của một tờ báo cuối quý III và một tờ báo cuối quý IV. Cho tới lúc này, Báo vẫn xuất bản một tháng 2 kỳ và mỗi kỳ 8 trang. Như vậy, số cuối quý là 16 trang, giá bán gấp đôi, trang bìa được in nhiều màu. Sang năm 1990, từ môt tháng 2 kỳ, Bao đươc xuât ban hàng tuần. Đây là bước nhảy vọt của tờ báo. Năm 1992, số tăng trang hàng tháng là 12 trang cho vừa túi tiền bạn đọc. Năm 1993, mỗi tháng có 2 số tăng trang và đến năm 1994 tăng trang cả 4 kỳ, nghĩa là số nào cũng 12 trang và thêm phụ san Khoa hoc va Đơi sông khổ nhỏ do Ban Thường trú phụ trách chính. Có thể nói, năm 1983 - 1994 là giai đoạn bản lề chuyển từ cơ chế bao cấp sang cơ chế thị trường. Lúc này, những chiếc máy tính bắt đầu thay thế máy chữ. Công nghệ chế bản điện tử xuất hiện, cho phép phóng viên và biên tập viên làm việc hiệu quả hơn, với khả năng sửa chữa, dàn trang và thiết kế linh hoạt. Cùng lúc đó, xưởng in cũng chuyển mình từ công nghệ typo sang offset, một bước ngoặt về chất lượng. Ra bộ mới với 3 ấn phẩm Từ 1/5/2006, Khoa hoc va Đơi sông ra bộ mới với 3 ấn phẩm: Báo Khoa hoc va Đơi sông, phụ san Khoa hoc va Đơi sông và chuyên đề Dân tộc thiểu số và miền núi. Không chỉ thay đổi về măng séc, Báo có nhiều thay đổi về nội dung theo hướng đưa khoa học gần gũi với đời sống hơn. Trang 2-3 lấy tên Chuyển động với những đề tài thời sự nóng hổi. Công tác phóng viên cũng có nhiều thay đổi, thay vì đặt bài và biên tập, phóng viên trực tiếp tác nghiệp phản anh nhưng vấn đề thời sự và lấy ý kiến chuyên gia. Do đó, các bài báo mang hơi thở cuộc sống nhiều hơn, nhưng vẫn đảm bảo tính chính xác và khoa học. Sáp nhập 4 báo thành Tri thức và Cuộc sống Thực hiện quy hoạch báo chí, từ ngày 1/1/2021, Báo Tri thức và Cuộc sống được thành lập, là sự sáp nhập của 4 báo: Khoa hoc va Đơi sông, Báo điện tử Kiến thức, Báo điện tử Tầm Nhìn và Bao Đất Việt. Tôn chỉ mục đích của Báo Tri thức và Cuộc sống là phổ biến kiến thức, tư vấn, phản biện, giám định xã hội của đội ngũ trí thức khoa học - công nghệ trong tiến trình xây dựng, phát triển đất nước, đặc biệt trong giai đoạn đẩy mạnh công nghiệp hóa, hiện đại hóa đất nước và hội nhập quốc tế, xây dựng kinh tế tri thức, phát triển nền văn hóa Việt Nam tiên tiến đậm đà bản sắc dân tộc. Tri thức và Cuộc sống hướng đến hội tụ đa phương tiện, được xây dựng dựa trên nền tảng các báo sáp nhập được quy hoạch thành chuyên trang, ấn phẩm. Khoa học và Đời sống không chỉ là một ấn phẩm báo in mà còn là một chứng nhân lịch sử, phản chiếu chân thực dòng chảy tri thức của Việt Nam qua từng thời kỳ, từ những năm tháng gian khó của chiến tranh đến kỷ nguyên số hóa bùng nổ. Ả nh bìa 1 và bìa 4 Báo Khoa học thường thức số 315 ra ngày 15/11/1969. Phụ san Báo Khoa học và Đời sống. nh bìa 1 số 1 Khoa học thường thức ra ngày 30/9/1959. Phụ trách Báo và Ban Thư ký chọn ảnh đăng báo. Độc giả lưu giữ những số báo Khoa học và Đời sống. Ấn phẩm Khoa học và Đời sống in tại Nhà in Quân đội 1. NGUYÊN VĂN
Số 39 (4405) Thứ Năm (25/9/2025) 5 DẤU ẤN 66 NĂM biết, nhờ e-Paper, bạn đọc ở mọi nơi, kể cả nước ngoài đều có thể cầm trên tay “một tờ báo in” đúng nghĩa, chỉ khác là qua màn hình. Đồng thời, mỗi bài báo in e-Paper đều có đường link liên kết tới bài báo được đăng trên báo điện tử để đọc giả tiện lợi hơn khi truy xuất thông tin. Độc giả cũng có thể quét QR CODE để đọc toàn bộ các bài báo dài. Đây là lợi thế lớn khi báo chí cần vượt khỏi giới hạn phát hành truyền thống. Gia Đạt – phóng viên trẻ của phòng Xã hội – Bạn đọc nhớ lại: “Ngày đầu tiên cầm trên tay tờ báo in giấy có bài viết của mình, tôi có cảm xúc thật khó tả, vừa mừng nhưng cũng vừa lo vì chờ đợi sự phản hồi của độc giả. Thật sự, từng con chữ của mình viết ra và được in ra giấy rồi phát hành rộng rãi là một niềm hạnh phúc của bất kể ai làm báo. Thế nhưng, thời gian không chờ đợi, Báo chí buộc phải thay đổi để theo kịp dòng chảy công nghệ. Bạn đọc giờ đây chạm nhẹ vào màn hình điện thoại là đã có cả thế giới thông tin, cập nhật từng giây từng phút. Có lẽ sự chuyển mình này là tất yếu và là hành trình lớn của nghề báo. Dù phát hành bản giấy hay e-Paper điện tử thì giá trị cốt lõi vẫn luôn tồn tại. Đó là sự tin cậy, chính xác và nhân văn. Và chúng tôi, những người làm báo, vẫn tiếp tục đi đến cùng trên con đường ấy, dù dưới bất kỳ hình thức nào”, phóng viên Gia Đạt bày tỏ. NHÓM PV thực hiện Đó là những phóng viên năng nổ, nhiệt tình, những biên tập viên (BTV) lão luyện, những cộng tác viên (CTV) gắn bó cả mấy chục năm với tòa soạn, những người đã góp phần giữ gìn linh hồn của tờ báo. Mỗi người một “nốt nhạc” trong “bản nhạc” báo chí Những người làm báo thường ví von “Báo chí như một bản nhạc”. Trong đó, phóng viên là những nốt nhạc mạnh mẽ, vang dội, họ đi vào hiện trường, chạm đến những khoảnh khắc nóng hổi của đời sống. Nếu thiếu họ, bản nhạc sẽ mất đi sự sôi động và tính thời sự. BTV lại giống như những nốt nhạc trầm, lắng sâu. Họ không phô diễn, nhưng giữ vai trò hòa âm, điều chỉnh tiết tấu, để bản nhạc không bị chênh phô, sai nhịp. Một bản tin chính xác, một bài báo gọn ghẽ đều có bàn tay biên tập đứng sau. BTV Nguyễn Việt Dũng, Phó phòng Xã hội - Bạn đọc đã có gần 15 năm gắn bó với nghề, kể: “Độc giả nhìn thấy bài báo hoàn chỉnh, nhưng ít ai biết phía sau đó, chúng tôi phải đọc đi đọc lại nhiều lần. Có khi một dấu chấm sai, một con số lệch cũng có thể làm mất uy tín của tờ báo”. Là người “gác cửa” cho các tác phẩm báo chí đăng trên báo nên nhà báo Phạm Mai Anh, Phó Tổng Thư ký Báo Tri thức và Cuộc sống thường xuyên phải “vắt mình” thâu đêm suốt sáng để kiểm duyệt từng con chữ, từng trang báo. Nhà báo Mai Anh cho biết, bất kể một tác phẩm báo chí công phu hay một mẩu tin ngắn gọn, trước khi được xuất bản hay truyền nhà in đều phải “sạch” ngay từ dấu chấm hay chính tả. Nếu sai sót sẽ để lại hậu quả khôn lường. “Có đêm tôi đọc đi đọc lại một bài hơn mười lần, chỉ để chắc chắn rằng không còn lỗi nào lọt qua”, chị Mai Anh cho biết, khác với báo điện tử có thể sửa ngay khi phát hiện lỗi, báo in chỉ có một cơ hội duy nhất trước khi ra máy. Bởi vậy, áp lực giờ “chốt bản” với BTV giống như kim đồng hồ đếm ngược. Có hôm, khi đồng hồ đã chỉ sang “Chuyển sang e-Paper giúp tờ báo giữ nguyên bố cục, sắc thái quen thuộc của báo in, nhưng lại phù hợp với xu thế số hóa. Đây là cách dung hòa giữa truyền thống và hiện đại, vừa trân trọng thói quen đọc báo giấy, vừa đáp ứng nhu cầu tiện lợi của độc giả trẻ”, nhà báo Ninh Nhật Minh nói và cho E-Paper điện tử báo giấy (còn gọi là báo điện tử e-Paper) là phiên bản kỹ thuật số của một hệ thống thông báo, được hiển thị trên các thiết bị điện tử như bảng máy tính, điện thoại di động hoặc máy đọc sách điện tử. Công nghệ này cho phép bạn đọc báo giấy có cảm giác và hình thức tương tự như đọc một tờ báo thật, nhưng mang lại sự thuận lợi, đa dạng hóa hình thức và khả năng tiếp cận dễ dàng hơn trong thời đại số. Trong nhịp sống sôi động của báo chí hiện đại cùng với sự bùng nổ thông tin từ mạng xã hội, mỗi ngày Báo Tri thức và Cuộc sống vẫn luôn nỗ lực phụng sự độc giả của mình không chỉ bằng những tác phẩm báo chí có nội dung phong phú, phản ánh nhiều góc nhìn và có kiểm chứng mà còn từ cách làm báo chuyên nghiệp, nhân văn và hướng tới giá trị tốt đẹp. Những người thầm lặng sau trang Báo 2 – 3h sáng, cả bộ phận vẫn căng thẳng rà từng dòng chữ bởi một sai sót sẽ không chỉ ảnh hưởng tới uy tín tờ báo, mà còn là niềm tin độc giả. Song hành cùng các BTV là đội ngũ CTV – họ là nhà khoa học, nhà nghiên cứu, chuyên gia. Đây cũng chính là “mạch nguồn” góp phần tạo nên thương hiệu và uy tín của Khoa học và Đời sống/Báo Tri thức và Cuộc sống với những bài viết đậm chất tư vấn, phản biện, trong suốt gần 66 năm qua. PGS.TS Bùi Thị An, Viện trưởng Viện Tài nguyên, Môi trường và Phát triển cộng đồng (thành viên Liên hiệp các Hội Khoa học và Kỹ thuật Việt Nam) – CTV lâu năm của Báo Tri thức và Cuộc sống, chia sẻ: “Tôi cộng tác với Báo Tri thức và Cuộc sống vì muốn góp một tiếng nói xây dựng xã hội. Mỗi bài viết được đăng, tôi thấy mình vẫn đang sống cùng nhịp đập của đất nước”. Giữ hồn nghề trong kỷ nguyên số Trước sự bùng nổ của báo điện tử và mạng xã hội, với tâm thế đổi mới sáng tạo và đột phá ứng dụng KHCN nhằm thay đổi diện mạo, tầm vóc của báo giấy, Báo Tri thức và Cuộc sống đã quyết tâm “chuyển mình” ra mắt ấn phẩm báo giấy Báo Khoa học và Đời sống bằng bản điện tử/e-Paper từ tháng 10/2025. THÁI DƯƠNG
Số 39 (4405) Thứ Năm (25/9/2025) 6 Báo chí tham gia phát hiện, cảnh báo và thúc đẩy thay đổi chính sách LAN TỎA TRI THỨC... ĐỒNG HÀNH PHÁT TRIỂN ĐẤT NƯỚC TS. Nguyễn Đức Kiên (nguyên Tổ trưởng Tổ tư vấn kinh tế của Thủ tướng) cho biết, hơn 40 năm làm việc trong lĩnh vực hoạch định chính sách, ông đã chứng kiến nhiều câu chuyện thực tế cho thấy báo chí có vai trò vô cùng quan trọng đối với sự thành công hay thất bại của chính sách. Không có báo chí đi trước mở đường, chính sách khó có thể được đông đảo người dân đón nhận và đồng lòng tuân thủ. Ngược lại, khi báo chí đã lên tiếng phản đối, chính sách có thể “chết yểu” ngay từ khi còn trong trứng. TS HUỲNH VĂN THÔNG - TRƯỜNG ĐẠI HỌC KHXH&NV, ĐHQG TPHCM Tuy nhiên, vai trò này hiện nay ở Việt Nam chủ yếu mới dừng ở mức “kỳ vọng xã hội”, chưa được thể chế hóa bằng cơ chế pháp lý cụ thể. Điều này khiến báo chí khó phát huy hết sức mạnh trong giám sát lập pháp và thực thi pháp luật. Thể chế hóa vai trò báo chí Việc thể chế hóa vai trò báo chí – tức là trao cho báo chí, truyền thông hành lang pháp lý rõ ràng, quyền tiếp cận thông tin và cơ chế phản hồi bắt buộc từ phía cơ quan nhà nước không chỉ là yêu cầu khách quan mà còn là một bước đi tất yếu để biến Nghị quyết 66 thành hiện thực sống động. Thể chế hóa không đơn thuần là “ghi nhận” báo chí có quyền giám sát, mà là xây dựng hành lang pháp lý, quy trình và chế tài bảo đảm để báo chí có thể thực hiện quyền đó một cách thực chất. Bao gồm: Trong lĩnh vực lập pháp, báo chí đóng vai trò như chiếc cầu nối giữa quy trình soạn thảo luật và đời sống xã hội. Những loạt bài phân tích về dự thảo Luật Đất đai (sửa đổi) giai đoạn 2022–2023 là một ví dụ điển hình: báo chí đã nêu bật tình trạng “hai giá đất” và những xung đột trong cơ chế bồi thường, từ đó góp phần tạo sức ép buộc cơ quan soạn thảo phải điều chỉnh theo hướng sát thực tế hơn. Ở góc độ này, báo chí không chỉ là “người đưa tin” mà còn trở thành một diễn đàn công khai, nơi các nhóm lợi ích khác nhau có thể va chạm, tranh luận, tạo động lực cho sự minh bạch trong lập pháp. Trong lĩnh vực thi hành pháp luật, báo chí lại hiện diện như một kênh giám sát trực tiếp, theo dõi quá trình chấp hành, đồng thời phát hiện và phanh phui những sai phạm trong thực tiễn. Các phóng sự điều tra về tham nhũng trong đấu thầu thuốc và thiết bị y tế, hay loạt bài về hàng loạt cơ sở kinh doanh không đạt chuẩn phòng cháy chữa cháy nhưng vẫn hoạt động đã cho thấy sức mạnh của báo chí trong việc tạo áp lực buộc cơ quan chức năng phải xử lý. Đặc biệt, báo chí chuyên ngành, như TS Huỳnh Văn Thông khẳng định, theo tinh thần Nghị quyết số 66-NQ/TW của Bộ Chính trị về đổi mới công tác xây dựng và thi hành pháp luật, báo chí và truyền thông chuyên ngành không chỉ là công cụ truyền tải thông tin, mà còn là “người gác cổng”, tham gia phát hiện, cảnh báo và thúc đẩy thay đổi chính sách. LTS: Diễn đàn trực tuyến (ảo) về Chính sách và Kinh doanh trong Kỷ nguyên mới- tập trung tham luận theo 04 chủ đề gắn với 15/47 dự thảo luật sẽ được Quốc hội xem xét tại kỳ họp vào tháng 10/2025: Chuyển đổi số, chuyển dịch xanh hướng tới mục tiêu Net Zero của Việt Nam; thuế và mức áp thuế trong kinh doanh, chuyển nhượng bất động sản; An toàn thực phẩm gắn với an sinh xã hội và văn minh đô thị; chính sách khoan hồng đặc biệt nhằm tháo gỡ khó khăn và tạo động lực cho kinh tế tư nhân phát triển. Khoa học và Đời sống/Báo Tri thức và Cuộc sống xin trân trọng giới thiệu tóm tắt 6/15 tham luận của các chuyên gia, nhà khoa học. báo pháp luật, báo kinh tế hay báo môi trường, còn có thể đi sâu phân tích các tác động kỹ thuật, từ chính sách thuế, cơ chế tín dụng xanh cho tới tiêu chuẩn an toàn xây dựng. Ở Việt Nam, báo chí thường phát huy sức mạnh trong các tình huống “nóng” khi sự kiện gây bức xúc xã hội buộc cơ quan công quyền phải hành động. Với Luật Đất đai (sửa đổi 2024), những loạt bài báo chỉ ra mâu thuẫn “hai giá đất”, cơ chế bồi thường và tình trạng “đất vàng” bị thao túng đã trở thành kênh áp lực xã hội, góp phần thúc đẩy điều chỉnh dự thảo theo hướng sát thực tế hơn. Thiếu một “đội đặc nhiệm” về dữ liệu và pháp chế Tuy nhiên, năng lực chuyên môn của báo chí Việt Nam trong lĩnh vực chính sách vẫn còn hạn chế. Không phải tòa soạn nào cũng có phòng ban chuyên trách để “giải phẫu” các văn bản kỹ thuật phức tạp, trong khi nhịp đưa tin nhanh và áp lực về lượt xem khiến nhiều phóng viên ưu tiên tốc độ thay vì độ sâu. Một số cơ quan báo chí đã chứng minh rằng khi có đội ngũ chuyên ngành, họ có thể đi xa hơn: chẳng hạn, các tuyến bài về tín dụng xanh đã chỉ ra sự vênh giữa chính sách và năng lực thi hành địa phương, hay các phân tích về thuế thương mại điện tử xuyên biên giới đã khơi gợi tranh luận chính sách thực chất. Nhưng nhìn chung, báo chí Việt Nam vẫn thiếu một “đội đặc nhiệm” về dữ liệu và pháp chế nội bộ để đảm đương các phân tích chuyên sâu. Ngoài ra, yếu tố tổ chức và kinh tế cũng ảnh hưởng đến sức mạnh phản biện của báo chí. Nhiều tòa soạn phải cân đối lợi ích giữa doanh thu quảng cáo, tài trợ và trách nhiệm phản biện xã hội. Đa phần cơ quan báo chí thuộc sở hữu nhà nước hoặc đoàn thể, nên phạm vi phản biện phải dung hòa với định hướng quản lý. Điều này khiến nhiều phóng sự điều tra khó đi đến tận cùng, như trường hợp BOT giao thông: chỉ một số báo có năng lực pháp chế nội bộ mới dám phân tích sâu vào hợp đồng mẫu, thời hạn hoàn vốn, trong khi phần lớn chỉ dừng ở phản ánh hiện tượng. Một trở ngại khác nằm ở an toàn tác nghiệp. Phóng viên điều tra đối mặt với rủi ro pháp lý và sức ép từ nhiều phía, trong khi cơ chế bảo vệ nguồn tin gần như chưa có. Vì thế, nhiều nhà báo chọn cách tiếp cận “an toàn” thay vì theo đuổi đến cùng những vấn đề gai góc. Các phóng sự môi trường là ví dụ: báo chí có thể phản ánh tình trạng ô nhiễm, khai thác tài nguyên trái phép, nhưng rất hiếm khi truy đến tận trách nhiệm thể chế vì thiếu hành lang pháp lý bảo vệ. Thiết lập cơ chế phản hồi bắt buộc từ phía cơ quan nhà nước Báo chí chỉ có thể phát huy đầy đủ vai trò giám sát khi cả ba yếu tố – thể chế hóa, năng lực chuyên môn và hiệu quả thực tế – được vận hành đồng bộ. Trước hết, cần thiết lập cơ chế phản hồi bắt buộc từ phía cơ quan nhà nước đối với các kiến nghị, phản ánh và điều tra của báo chí. Thay vì dừng lại ở mức “tiếp nhận” hoặc “tham khảo”, các bộ, ngành, Quốc hội và Chính phủ phải công khai trả lời, lý giải việc tiếp thu hay không tiếp thu. Cơ chế này có thể được thể hiện bằng việc xây dựng một cổng thông tin điện tử thống nhất, nơi tất cả ý kiến từ báo chí được lưu vết, phân loại và cập nhật tình trạng xử lý. Điều này vừa tạo sức ép trách nhiệm, vừa giúp công chúng theo dõi được tiến trình phản hồi của nhà nước, nâng cao tính minh bạch và sự tin cậy. Song song đó, cần mở rộng quyền tiếp cận thông tin của báo chí, đặc biệt trong các giai đoạn soạn thảo và đánh giá tác động của luật. Một giải pháp quan trọng khác là xây dựng hành lang pháp lý bảo vệ phóng viên điều tra và nguồn tin. Nếu có cơ chế bảo vệ tương tự các “luật lá chắn” ở một số quốc gia, phóng viên sẽ yên tâm hơn trong việc phanh phui sai phạm. Đồng thời, việc bảo vệ người cung cấp thông tin cũng giúp báo chí có được nguồn dữ liệu xác thực và kịp thời hơn, từ đó nâng cao chất lượng phản biện xã hội. Bên cạnh hành lang pháp lý, việc phát triển các cơ quan báo chí chuyên ngành cũng là một yêu cầu cấp thiết. Một tờ báo pháp luật mạnh có thể đồng hành cùng Quốc hội trong việc phân tích dự thảo luật, trong khi một tờ báo kinh tế – tài chính có thể bóc tách những chính sách tác động đến thị trường, còn báo môi trường có thể làm rõ các lỗ hổng trong quản lý tài nguyên. Những cơ quan báo chí này cần được đầu tư cả về nhân lực lẫn công nghệ, coi như “cánh tay nối dài” của hệ thống giám sát xã hội. Cuối cùng, cần đẩy mạnh ứng dụng công nghệ số trong báo chí, đặc biệt là khai thác dữ liệu lớn và trí tuệ nhân tạo để phân tích chính sách. Khi báo chí có khả năng trực quan hóa dữ liệu, so sánh các phương án luật, hoặc chỉ ra những nhóm đối tượng hưởng lợi và chịu thiệt từ một quy định mới, sức thuyết phục của họ sẽ tăng lên đáng kể. TRÂN TRỌNG MỜI QUÝ BẠN ĐỌC QUÉT QR CODE XEM CHI TIẾT THAM LUẬN
Số 39 (4405) Thứ Năm (25/9/2025) 7 LAN TỎA TRI THỨC... ĐỒNG HÀNH PHÁT TRIỂN ĐẤT NƯỚC Chuyển đổi số trong pháp luật là xu thế toàn cầu. Việt Nam cần chủ động hợp tác với các tổ chức quốc tế và học hỏi mô hình thành công: X-road của Estonia cho thấy cách liên thông dữ liệu giữa các cơ quan khác nhau mà vẫn đảm bảo an ninh mạng; Chat-EUR-Lex của Liên minh châu Âu là ví dụ về AI giúp người dân tiếp cận văn bản pháp luật bằng ngôn ngữ tự nhiên; còn New Zealand chứng minh việc dùng AI trong phân tích phản hồi công chúng có thể tăng tốc quá trình lập pháp. Việc tham khảo các mô hình này sẽ giúp Việt Nam thiết kế một hệ sinh thái pháp luật số hiện đại, minh bạch và thân thiện với công dân, đồng thời tiệm cận chuẩn mực quốc tế. vài phút. Việt Nam có thể học hỏi mô hình này, nhưng cần gắn chặt cơ chế kiểm soát để bảo đảm AI chỉ đóng vai trò hỗ trợ, không thay thế thẩm phán. Tham vấn công chúng là khâu yếu trong lập pháp ở Việt Nam. Nhiều khi chỉ dừng ở việc công bố dự thảo trên website, chưa có cơ chế phản hồi hai chiều và chưa đảm bảo tính minh bạch. Nghị quyết 66 đã yêu cầu thúc đẩy tham vấn trực tuyến tích hợp AI, và thực tế Cổng Pháp luật quốc gia đã có chức năng tiếp nhận phản ánh - kiến nghị (PAKN). Tuy nhiên, để công cụ này thực sự hiệu quả, cần quy định rõ trách nhiệm phản hồi của cơ quan soạn thảo: mỗi phản ánh phải được gắn mã số, công khai trạng thái xử lý, thời hạn trả lời, và kết quả cuối cùng. Đồng thời, cần ứng dụng AI để phân loại hàng nghìn ý kiến, trích xuất những đề xuất có giá trị cao. Một rào cản lớn hiện nay là đội ngũ cán bộ pháp chế còn hạn chế về năng lực dữ liệu và công nghệ. Trong khi đó, Nghị quyết 66 nhấn mạnh yêu cầu xây dựng đội ngũ làm công tác pháp luật chất lượng cao, đáp ứng yêu cầu hội nhập và chuyển đổi số. Vì vậy, cần triển khai các chương trình đào tạo liên ngành trong trường luật và tại các cơ quan nhà nước, tập trung vào kỹ năng phân tích dữ liệu, hiểu biết về AI, an toàn thông tin, và quản trị rủi ro công nghệ. Mở rộng dữ liệu pháp luật và tích hợp AI tất yếu đặt ra nguy cơ lộ lọt thông tin hoặc sử dụng sai mục đích. Vì vậy, cần kết hợp Nghị quyết 66 với việc thực thi nghiêm Nghị định 13/2023/ NĐ-CP về bảo vệ dữ liệu cá nhân và Luật Giao dịch điện tử 2023. Mọi hệ thống dữ liệu pháp luật phải tích hợp cơ chế phân quyền truy cập, nhật ký xử lý dữ liệu, và đánh giá tác động bảo mật trước khi đưa vào vận hành. Chỉ khi xây dựng được khung pháp lý và kỹ thuật vững chắc cho bảo mật dữ liệu, việc khai thác AI trong lĩnh vực pháp luật mới có thể đạt hiệu quả mà không gây rủi ro pháp lý. Nghị quyết 66 mở ra nhiều cơ hội quan trọng để nâng cao hiệu quả quản trị pháp luật tại Việt Nam trong kỷ nguyên số. Trước hết, nghị quyết lần đầu tiên đặt ra yêu cầu bảo đảm nguồn lực tài chính ổn định cho công tác xây dựng pháp luật, quy định tỷ lệ chi tối thiểu 0,5% tổng chi ngân sách nhà nước hằng năm, đồng thời thành lập Quỹ hỗ trợ đổi mới xây dựng và thi hành pháp luật nhằm tạo nguồn lực bền vững cho đầu tư hạ tầng dữ liệu và ứng dụng AI trong lập pháp – thi hành pháp luật. Quá trình hiện thực hóa Nghị quyết 66 còn nhiều thách thức Thứ nhất, phân mảnh dữ liệu là trở ngại lớn: ngay cả trong lĩnh vực xử lý vi phạm hành chính, hiện vẫn tồn tại hai cơ sở dữ liệu độc lập của Bộ Công an và Bộ Tư pháp, gây khó khăn trong việc kết nối và chia sẻ thông tin. Thứ hai, mức độ “mở” của dữ liệu pháp luật chưa đồng đều. Dù Cổng dữ liệu quốc gia (data.gov.vn) đã công bố hơn 10.600 bộ dữ liệu, song trang dữ liệu mở của Bộ Tư pháp (data.moj.gov. vn) tại thời điểm khảo sát vẫn chưa cung cấp dữ liệu pháp luật ở định dạng mở, gây hạn chế cho khai thác bằng AI và các ứng dụng LegalTech. Thứ ba, khoảng cách số giữa trung ương và địa phương còn rõ rệt: tỷ lệ hồ sơ trực tuyến toàn trình ở cấp tỉnh đến cuối năm 2024 mới đạt 18,54% (so với mục tiêu 30%), trong khi khối bộ ngành trung ương đạt 45,8%. Thực trạng này phản ánh sự chậm trễ trong số hóa thủ tục pháp lý ở địa phương, làm giảm hiệu quả giám sát thi hành pháp luật dựa trên dữ liệu thời gian thực. Thứ tư, mặc dù hệ thống PAKN (hệ thống tiếp nhận, xử lý phản ánh, kiến nghị, sáng kiến, giải pháp phát triển khoa học, công nghệ, đổi mới sáng tạo và chuyển đổi số quốc gia) đã được tích hợp trên Cổng Pháp luật, nhưng nhiều bộ/ngành chưa cập nhật trạng thái xử quốc tế cho thấy, Trung Quốc đã triển khai AI tại Tòa án Nhân dân Tối cao để tra cứu án lệ, phân tích hồ sơ và hỗ trợ ra quyết định, giúp rút ngắn thời gian xử lý tài liệu từ hàng giờ xuống chỉ còn Nghị quyết số 66-NQ/TW ngày 30/4/2025 của Bộ Chính trị về đổi mới công tác xây dựng và thi hành pháp luật (Nghị quyết 66), đã khẳng định rõ định hướng coi chuyển đổi số là một động lực then chốt để nâng cao chất lượng lập pháp và hiệu quả thi hành pháp luật. lý, khiến dữ liệu góp ý chưa thực sự trở thành đầu vào hiệu quả cho sửa đổi, bổ sung văn bản. Cuối cùng, yêu cầu bảo vệ dữ liệu cá nhân và an toàn thông tin ngày càng cấp bách khi mở rộng dữ liệu và liên thông cơ sở dữ liệu. Các quy định tại Nghị định 13/2023/NĐ-CP về bảo vệ dữ liệu cá nhân và Luật Giao dịch điện tử 2023 đòi hỏi cơ quan quản lý phải thiết kế cơ chế bảo mật “ngay từ đầu”, bao gồm phân quyền truy cập, nhật ký xử lý dữ liệu và đánh giá tác động bảo mật trước khi tích hợp AI.· Xây dựng “cơ sở dữ liệu pháp luật đúng – đủ – sạch – sống” Một trong những hạn chế lớn hiện nay là tình trạng phân tán dữ liệu pháp luật, khi tồn tại song song nhiều hệ thống như vbpl.vn, phapluat.gov.vn, data.moj.gov.vn mà chưa có sự chuẩn hóa về cấu trúc siêu dữ liệu, định dạng mở và API khai thác. Trong khi đó, Nghị quyết 66 đặt ra yêu cầu xây dựng “cơ sở dữ liệu pháp luật đúng – đủ – sạch – sống” để phục vụ công tác lập pháp và thi hành pháp luật. Vì vậy, cần ban hành bộ chuẩn kỹ thuật quốc gia cho dữ liệu pháp luật mở, bao gồm định dạng file, chuẩn metadata, giao thức API... Hiện tại, AI mới được ứng dụng ở mức sơ khởi (ví dụ: AI Pháp luật trên phapluat.gov.vn trả lời câu hỏi phổ thông). Trong tương lai, cần xây dựng AI chuyên dụng cho lập pháp, có khả năng phân tích tác động dự thảo luật trên dữ liệu kinh tế – xã hội; rà soát, phát hiện mâu thuẫn, chồng chéo trong hệ thống VBQPPL; gợi ý chỉnh sửa ngôn ngữ văn bản theo tiêu chuẩn pháp lý. Ở khâu thi hành pháp luật, AI có thể ứng dụng trong dự báo vi phạm hành chính, phân tích dữ liệu XLVPHC để nhận diện tái phạm, hoặc hỗ trợ thẩm phán trong xét xử. Kinh nghiệm TS PHÙNG THỊ YẾN - TRƯỜNG ĐẠI HỌC NGOẠI THƯƠNG: Nhiều cơ hội để nâng cao hiệu quả quản trị pháp luật TRÂN TRỌNG MỜI QUÝ BẠN ĐỌC QUÉT QR CODE XEM CHI TIẾT THAM LUẬN
Made with FlippingBook
RkJQdWJsaXNoZXIy MTYzNTY5OA==
