“Việt Nam bây giờ đã bay cao cùng NVIDIA, còn người dân chúng ta vẫn ngồi đây hóng chuyện showbiz”; “Chúng ta đã thụt lùi so với Việt Nam”. Đó là những tựa đề xuất hiện trên báo Philippines và Indonesia sau khi NVIDA thông báo mở trung tâm R&D và trung tâm dữ liệu AI tại Việt Nam.
Bỏ qua phần cường điệu thường thấy của truyền thông, các bài viết trên báo chí một số nước láng giềng thời gian đó cho thấy sự ngạc nhiên tích cực của khu vực khi Việt Nam, đất nước từng bị coi là vùng trũng về công nghệ, đã vụt sáng để trở thành ngôi sao mới trong việc thu hút đầu tư trong lĩnh vực này và đứng trước cơ hội rất lớn để trở thành một trung tâm đổi mới sáng tạo.
“2024 là năm đặc biệt và việc thu hút được nhiều dự án công nghệ cao là kết quả của tầm nhìn mà Việt Nam đã thực hiện nhiều năm trước đó. Đây có thể coi là năm bản lề tạo ra sự chuyển hướng trong đầu tư nước ngoài”, chuyên gia kinh tế Nguyễn Văn Toàn - Phó Chủ tịch Hiệp hội Doanh nghiệp đầu tư nước ngoài (VAFIE) đánh giá.
“Chúng ta đã chờ đón những làn sóng về công nghệ từ lâu nhưng cơ hội vẫn chưa đến. Giờ đây, khi ‘đại bàng’ đã chọn tổ ở Việt Nam, thời cơ là dành cho chúng ta”.
Nếu như năm 2023, câu chuyện bán dẫn chỉ dừng ở những cam kết, tìm hiểu, thì năm 2024, nhiều cam kết đã được hiện thực hóa, đồng thời đánh dấu sự chuyển mình của Việt Nam từ một quốc gia gia công bắt đầu chuyển mình thành trung tâm thiết kế, nghiên cứu và phát triển (R&D).
Theo Bộ Kế hoạch và Đầu tư, trong năm qua có 13 dự án công nghệ bán dẫn, công nghệ tương lai, trung tâm R&D, trung tâm đổi mới và sáng tạo, đào tạo nhân lực chất lượng cao có vốn hàng chục tỷ USD được cấp giấy chứng nhận đầu tư.
Về tổng thể, Việt Nam hiện có 174 dự án FDI trong lĩnh vực bán dẫn với tổng vốn đăng ký gần 11,6 tỷ USD. Năm 2024 ghi dấu chất lượng dòng vốn đầu tư nước ngoài đã được cải thiện, với hàng loạt những cái tên cả cũ và mới tăng cường tiếp xúc và đầu tư ở Việt Nam, biến nơi đây thành "bến đỗ" của các dự án công nghệ cao.
Gần như mọi ông lớn bán dẫn và AI trên thế giới như Intel, Google, NVIDIA, Amkor, Hana Micron, Samsung, Synopsys, Qualcomm, Google, Meta, LAM Research, Qorvo, AlChip… đều có đầu tư, hợp tác, mở rộng quy mô hay có những tiếp xúc để chuẩn bị đầu tư ở Việt Nam.
Sự hiện diện của các tập đoàn công nghệ lớn không chỉ phản ánh sức hấp dẫn của môi trường đầu tư tại Việt Nam mà còn khẳng định vị thế của Việt Nam trong khu vực và trên thế giới, tạo hiệu ứng lan tỏa tích cực, thu hút thêm các công ty khác tìm đến.
“Chúng ta đã đáp ứng được một số tiêu chuẩn khắt khe của thế giới”, ông Đặng Minh Tuấn, Viện trưởng Viện nghiên cứu ứng dụng công nghệ CMC, Trưởng khoa Vi Điện tử và Viễn thông, Trường Đại học CMC, lý giải. “Những tín hiệu đó cho thấy các doanh nghiệp công nghệ nước ngoài nhìn thấy Việt Nam là môi trường thuận lợi để họ tiến vào”.
Nhận định về thành công của Việt Nam trong thu hút các tập đoàn công nghệ hàng đầu thế giới, Đại sứ Hoàng Anh Tuấn, Tổng lãnh sự Việt Nam tại San Francisco, Mỹ cho rằng:
“Việc thu hút các tập đoàn lớn giúp Việt Nam dần chuyển mình từ nền kinh tế dựa vào gia công sản xuất sang nền kinh tế đổi mới sáng tạo. Các tập đoàn này không chỉ mang đến công nghệ tiên tiến mà còn đóng góp vào việc xây dựng hệ sinh thái công nghệ trong nước, tạo ra cơ hội để các doanh nghiệp địa phương học hỏi và tham gia vào chuỗi giá trị toàn cầu”.
“Đây là một bước tiến quan trọng để Việt Nam bắt kịp các quốc gia tiên tiến về công nghệ, đặc biệt trong lĩnh vực trí tuệ nhân tạo, sản xuất bán dẫn, và năng lượng tái tạo”, ông Hoàng Anh Tuấn, nhà ngoại giao có đóng góp quan trọng trong việc kết nối NVIDIA với Việt Nam chia sẻ .
Theo đánh giá của giới phân tích trong và ngoài nước, sức hút của Việt Nam đối với “đại bàng công nghệ” là sự kết hợp của nhiều yếu tố từ khách quan đến tự thân.
Đầu tiên là nhu cầu bán dẫn tăng cao trong bối cảnh trí tuệ nhân tạo bùng nổ. Sự thay đổi chuỗi cung ứng do căng thẳng Mỹ-Trung và tình trạng thiếu hụt lao động ở các nền kinh tế truyền thống.
Trong khi đó, lợi thế của Việt Nam là đất nước có những chính sách ưu tiên về công nghệ, nguồn lực kỹ sư có trình độ cao, giàu nhiệt huyết, mức chi phí nhân lực rẻ hơn đến 5-6 lần so với các quốc gia khác.
"Với dân số tương đối trẻ và đang tăng nhanh, gần 100 triệu người, Việt Nam trở thành điểm đến hấp dẫn cho các tập đoàn đa quốc gia đang tìm cách khai thác nguồn nhân tài kỹ thuật đặc biệt", Tổng giám đốc điều hành của Infineon Technologies Châu Á - Thái Bình Dương, CS Chua, chia sẻ với truyền thông trong nước.
Hiểu rõ lợi thế này, Việt Nam đang chuẩn bị cho mình nội lực. Trước mắt là đặt mục tiêu đào tạo 50.000 kỹ sư bán dẫn vào năm 2030. Cùng với đó là huy động mọi thực thể xã hội cùng tham gia vào bức tranh toàn cảnh của ngành bán dẫn, từ tập đoàn công nghệ lớn trong nước, các trường đại học, vườn ươm khởi nghiệp, các tổ chức tài chính, các khu công nghiệp công nghệ cao v.v…
Năm 2024 cũng đánh dấu những bước tiến mạnh mẽ trong việc nâng cao chất lượng cơ sở hạ tầng và hoàn thiện chính sách, khuôn khổ pháp lý để tạo nên “tổ đại bàng” hoàn chỉnh, vững chãi. Đặc biệt, vào tháng 9, Thủ tướng ký quyết định ban hành Chiến lược phát triển công nghiệp bán dẫn Việt Nam đến năm 2030 và tầm nhìn đến năm 2050.
Như nhận định của Đại sứ Hoàng Anh Tuấn “Sự xuất hiện của NVIDIA và hàng loạt thỏa thuận với các công ty công nghệ khác, minh chứng cho môi trường đầu tư của Việt Nam đã được cải thiện đáng kể”.
“Hạ tầng công nghệ và kỹ thuật số đang từng bước được nâng cấp. Các dự án trọng điểm như mạng 5G, trung tâm dữ liệu, các khu công nghệ cao tại Hà Nội, TP.HCM, và Đà Nẵng đã sẵn sàng đáp ứng nhu cầu của các tập đoàn công nghệ toàn cầu. Nguồn nhân lực trẻ, sáng tạo và năng động là một lợi thế lớn”, nhà ngoại giao này nhận định.
Ngoài những thế mạnh sẵn có tương đồng với các quốc gia, các chuyên gia đều đồng tình rằng Việt Nam có một lợi thế đặc biệt. Nếu một tập đoàn công nghệ lựa chọn giữa Việt Nam và một quốc gia khác “bằng điểm” về mọi mặt thì đây chính là yếu tố giúp Việt Nam được gọi tên.
“Chúng ta có đủ các lợi thế từ chủ trương, chính sách, nhân lực trẻ dồi dào và hạ tầng internet tầm cỡ cho đến lợi thế về địa chính trị. Nhưng trong thế giới biến động thế này, Việt Nam còn có lợi thế quan trọng khác mà bất cứ ai cũng nhìn thấy, đó là sự ổn định”, ông Đặng Minh Tuấn chỉ ra.
“Nỗ lực của Việt Nam phải có sự so sánh với các quốc gia bên cạnh”
Dù đạt được nhiều thành tựu, 2024 mới là điểm khởi đầu cho kỷ nguyên công nghệ mới mẻ của Việt Nam.
“Để tối đa hóa lợi ích từ các cơ hội, Việt Nam còn nhiều việc cần phải làm, từ cải thiện cơ sở hạ tầng về giao thông, năng lượng và hạ tầng kỹ thuật số để đáp ứng yêu cầu phát triển nhanh chóng. Hoàn thiện hành lang pháp lý: Đảm bảo môi trường đầu tư minh bạch và ổn định, đồng thời xây dựng các chính sách ưu đãi cho ngành công nghệ cao”, Đại sứ Hoàng Anh Tuấn nhấn mạnh.
Đồng quan điểm, TS. Võ Trí Thành, Nguyên Phó viện trưởng Viện Nghiên cứu quản lý kinh tế Trung ương, cho rằng câu chuyện vẫn là cải thiện thủ tục hành chính và hoàn thiện các khuôn khổ pháp lý, đồng thời bắt kịp xu hướng của thế giới.
“Xu thế của các tập đoàn lớn trên thế giới là bảo đảm về môi trường xanh, môi trường số thuận lợi. Không chỉ trong quá trình sản xuất mà gắn với môi trường làm việc chung, tạo điều kiện sống tốt cho các chuyên gia, cho những người lao động có kỹ năng”, TS. Võ Trí Thành nêu quan điểm.
“Và một điều quan trọng nữa là nguồn cung cấp năng lượng điện phải ổn định, đủ, xanh. Bài toán hạ tầng vẫn là câu chuyện cần cải thiện trong nhiều năm qua”.
Nhìn ra bên ngoài, Việt Nam cũng phải tiếp tục duy trì các yếu tố cạnh tranh khác để đảm bảo duy trì sức hút. Theo các chuyên gia, chúng ta có nhiều lợi thế nhưng không có nghĩa rằng các quốc gia ngoài kia không có những lợi thế đó.
“Thu hút đầu tư nước ngoài ở Đông Nam Á là cuộc cạnh tranh quyết liệt. Đối thủ tiêu biểu nhất của chúng ta là Indonesia hay nhìn xa hơn ở châu Á là Ấn Độ. Quy mô kinh tế Indonesia lớn nhất Đông Nam Á, gấp ba lần Việt Nam. Họ cũng có những chính sách ưu tiên rất mạnh mẽ, nhân lực tốt, tiếp thu công nghệ nhanh và đặc biệt, cũng như trình độ tiếng Anh tốt”, chuyên gia kinh tế Nguyễn Văn Toàn chỉ ra những yếu tố cần có.
“Sự nỗ lực của Việt Nam phải có sự so sánh với các quốc gia xung quanh”, ông Võ Trí Thành lưu ý.
“Chúng ta có thể cảm thấy mình đã làm tốt nhưng đó chỉ là cảm nhận chủ quan. Các tập đoàn lớn có cái nhìn toàn cầu, họ không chỉ nhìn vào mỗi Việt Nam. Không nên nhìn nhận chúng ta đã vượt mặt những người hàng xóm châu Á. Chúng ta chỉ có thể tự hào là nỗ lực hết sức và cạnh tranh lành mạnh. Việt Nam có lợi thế ở khía cạnh này nhưng có thể vẫn còn thua kém ở khía cạnh khác và ngược lại”.
“Cùng với đó là những biến động về chính trị quốc tế cũng tác động lớn đến đầu tư kinh doanh. Chúng ta không thể điều khiển được thì phải thích ứng”, vị chuyên gia này nhận định.
Khi các công ty chip nước ngoài gia tăng sự hiện diện, Việt Nam đang thực hiện chiến lược dài hạn hai mũi nhọn: duy trì chủ quyền công nghệ và tìm kiếm chỗ đứng trong chuỗi cung ứng công nghệ toàn cầu.
Trước những biến động khó lường của kinh tế toàn cầu và sự cạnh tranh giữa các quốc gia lớn, Việt Nam cũng nhận thức được ngành công nghệ còn non trẻ nên cần tìm các thị trường ngách và đa dạng hóa trên nhiều đối tượng đầu tư.
Giới chuyên gia trong nước nhận định, Việt Nam còn nhiều “đại bàng” có thể mời gọi, không chỉ tập trung vào các ông lớn phương Tây mà có thể thu hút cả những công ty, tập đoàn lớn trong khu vực, một trong số đó là Trung Quốc.
“2025 sẽ là một năm nhiều tiềm năng hơn nữa khi các dự án công nghệ của Trung Quốc đã bắt đầu quan tâm và tìm đến Việt Nam. Trung Quốc có trình độ công nghệ không thua kém các nước tiên tiến nhất thế giới”, chuyên gia kinh tế Nguyễn Văn Toàn đánh giá.
“Cách đây 10 năm, đầu tư Trung Quốc và Mỹ vào Việt Nam xấp xỉ bằng nhau, nhưng giờ đây Trung Quốc đã cao hơn đến 3-4 lần so với Mỹ. Họ đầu quan tâm hơn đến đầu tư công nghệ, không chỉ công nghiệp bán dẫn mà nhiều lĩnh vực công nghệ khác. Đó là xu hướng thuận lợi cho Việt Nam”.
Song song với đó, dư địa từ Mỹ vẫn còn lớn. Mỹ đầu tư ra nước ngoài một năm khoảng từ 250 đến 300 tỷ USD, nhưng phần vào Việt Nam mới khoảng 1 tỷ USD. Có những lĩnh vực Mỹ chưa từng quan tâm đến Việt Nam nhưng giờ đây đã bắt đầu để ý. Điều quan trọng là có những thay đổi để đáp ứng được kỳ vọng của các nhà đầu tư công nghệ.
“Vấn đề là chúng ta phải thay đổi chính mình. Nếu như họ có ý định chuyển giao công nghệ mà chúng ta không có khả năng tiếp thu, hay không có các chính sách ưu đãi hỗ trợ, thì kết quả sẽ không đi đến đâu”, chuyên gia Nguyễn Văn Toàn nêu quan điểm.
Phát triển công nghệ không chỉ xoay quanh những lĩnh vực quen thuộc, vốn nhiều đối thủ cạnh tranh. Ông Đặng Minh Tuấn, Viện trưởng Viện nghiên cứu ứng dụng công nghệ CMC cho rằng, ngoài bán dẫn, AI, Việt Nam còn có nhiều tiềm năng khác ở blockchain.
“Năm vừa qua Chính phủ đã ban hành Chiến lược Blockchain quốc gia. Đây là lĩnh vực có sự đột biến rất lớn. Việt Nam từng dẫn đầu thế giới ở một số mảng thuộc blockchain. Ví dụ như mảng game, với số lượng và vốn hóa tầm cỡ thế giới. Nếu nắm bắt được cơ hội, chúng ta có thể là tiên phong và trở thành các trung tâm giao dịch về tài sản số và tiền mã hóa dựa trên blockchain”, ông Tuấn nêu quan điểm.
Trang The Diplomat đánh giá, Việt Nam còn một chặng đường dài để trở thành nền kinh tế sản xuất chip tiên tiến, nhưng các nhà hoạch định chính sách đang khéo léo tận dụng sự độc lập về địa chính trị và đầu tư nước ngoài để xây dựng nền tảng cho một cường quốc công nghệ. “Thật đáng để theo dõi Việt Nam nói chung và ngành công nghiệp bán dẫn nói riêng sẽ vươn xa thế nào trong tương lai".
Tổng lãnh sự Hoàng Anh Tuấn cho rằng Việt Nam có nhiều yếu tố thuận lợi và điều kiện sẵn sàng để bay cao. Do đó, “công nghệ phải trở thành trái tim của nền kinh tế” – như lời Tổng Bí thư Tô Lâm khẳng định.
“Đây là cách để Việt Nam khẳng định vị thế toàn cầu, biến những thách thức hiện tại thành cơ hội vượt lên trong kỷ nguyên mới”, ông nói.
