Biểu tượng mạng xã hội TikTok. Ảnh: THX/TTXVN
Theo thông báo ngày 15/1 của TikTok, nếu lệnh cấm được Quốc hội Mỹ thông qua và thực hiện theo đúng kế hoạch, nền tảng này sẽ ngừng hoạt động hoàn toàn tại Mỹ kể từ ngày 19/1. Người dùng tại Mỹ khi mở ứng dụng sẽ nhận được thông báo chuyển hướng đến một trang web chứa thông tin về lệnh cấm và các tùy chọn tải xuống dữ liệu cá nhân. Mặc dù các văn phòng TikTok tại Mỹ vẫn mở cửa và quyền lợi của nhân viên được đảm bảo, tương lai của nền tảng này vẫn vô cùng mông lung.
Kế hoạch này được đưa ra sau phiên điều trần tại Tòa án Tối cao Mỹ, nơi các thẩm phán tỏ ra ủng hộ việc duy trì lệnh cấm.
Trước đó, vào ngày 10/1, ByteDance đã kháng cáo lên Tòa án Tối cao về đạo luật cấm TikTok được Quốc hội Mỹ thông qua vào tháng 4/2024. Đạo luật này yêu cầu các cửa hàng ứng dụng như App Store và Play Store gỡ TikTok. Cho đến nay, ByteDance vẫn từ chối bán lại hoạt động của TikTok tại Mỹ và đang xem xét nhiều kịch bản khác nhau. Thời hạn đóng cửa diễn ra chỉ một ngày trước lễ nhậm chức của Tổng thống đắc cử Donald Trump, người trước đó đã bày tỏ lập trường phản đối lệnh cấm.
Nguy cơ TikTok bị "khóa cửa" và tác động lên người dùng
Nếu đạo luật có hiệu lực từ ngày 19/1, người dùng mới sẽ không thể tải xuống TikTok từ các cửa hàng nền tảng. Người dùng hiện tại cũng sẽ gặp khó khăn khi không thể cập nhật nền tảng. Apple và Google, hai nhà điều hành cửa hàng nền tảng lớn nhất thế giới, đã được yêu cầu gỡ TikTok khỏi nền tảng của họ. Oracle, nhà cung cấp dịch vụ đám mây cho TikTok tại Mỹ, cũng sẽ bị ảnh hưởng.
170 triệu người dùng TikTok tại Mỹ có thể tiếp tục sử dụng nền tảng đã được cài đặt trên thiết bị. Tuy nhiên, việc thiếu cập nhật phần mềm và bảo mật sẽ dần khiến nền tảng trở nên lỗi thời và khó sử dụng. Một số người dùng đã tìm cách sử dụng mạng riêng ảo (VPN) để vượt qua lệnh cấm tiềm năng.
Lệnh cấm này cũng ảnh hưởng đến những người sáng tạo nội dung, buộc họ phải tìm kiếm các nền tảng khác và có thể làm tăng chi phí tiếp thị cho các doanh nghiệp nhỏ.
Hàng triệu người và doanh nghiệp tại Mỹ đang dựa vào nền tảng này. Chỉ riêng tại Mỹ, một nghiên cứu do công ty tư vấn Oxford Economics thực hiện theo ủy quyền của TikTok cho thấy nền tảng đã đóng góp hơn 24 tỷ USD và 200.000 việc làm cho nền kinh tế trong năm 2023.
Những lối thoát tiềm năng?
Theo các nguồn thạo tin, Chính phủ Trung Quốc đang xem xét khả năng bán TikTok tại Mỹ cho tỷ phú Elon Musk. Đây là một trong những phương án được thảo luận để đối phó với đạo luật của Mỹ. Giá trị ước tính của TikTok tại Mỹ vào khoảng 40 - 50 tỷ USD. Tuy nhiên, kế hoạch này vẫn đang ở giai đoạn sơ bộ và chưa có quyết định chính thức.
Trong khi đó, RedNote, một nền tảng mạng xã hội Trung Quốc, đang chứng kiến sự gia tăng đột biến về số lượng người dùng mới, chủ yếu từ Mỹ. Hơn 700.000 người dùng đã tham gia RedNote chỉ trong hai ngày 13 - 14/1, đưa nền tảng lên vị trí hàng đầu trong bảng xếp hạng lượt tải xuống tại Mỹ.
Sensor Tower ước tính lượt tải RedNote tại Mỹ tuần này tăng hơn 200% so với cùng kỳ năm ngoái và 194% so với tuần trước. Ngày 14/1, RedNote đứng thứ hai trong danh sách ứng dụng miễn phí trên App Store.
Sự tăng trưởng đột biến này thúc đẩy RedNote cải thiện kiểm duyệt nội dung tiếng Anh và phát triển công cụ dịch thuật. Với định giá 17 tỷ USD, công ty chủ quản RedNote xem đây là cơ hội vươn ra toàn cầu, theo bước chân TikTok. RedNote cho phép người dùng chia sẻ ảnh, video và văn bản, là công cụ tìm kiếm phổ biến cho hơn 300 triệu người dùng, đặc biệt trong lĩnh vực du lịch, làm đẹp và ẩm thực. Cổ phiếu của Hangzhou Onechance Tech Corp, công ty liên kết với RedNote, đã tăng kịch trần 20% trong phiên 14/1.
Sự tăng trưởng của RedNote được cho là do lo ngại về lệnh cấm TikTok sắp xảy ra. Nhiều người dùng đang tìm kiếm một lựa chọn thay thế TikTok và các nền tảng khác như Facebook, Instagram, và X. RedNote đang nhanh chóng thích ứng với làn sóng người dùng mới bằng cách cải thiện kiểm duyệt nội dung tiếng Anh và phát triển các công cụ dịch thuật.
Bất ổn vẫn tiếp diễn
Một số nghị sĩ Mỹ đã kêu gọi gia hạn thời hạn áp dụng đạo luật nhằm vào TikTok, cho rằng việc bán TikTok trước thời hạn 19/1 là khó khả thi. Họ lo ngại rằng lệnh cấm sẽ ảnh hưởng đến sinh kế của hàng triệu người Mỹ. Tuy nhiên, Nhà Trắng chưa đưa ra bình luận về vấn đề này.
Tình hình vẫn còn nhiều diễn biến phức tạp. Tòa án Tối cao có thể chặn đạo luật, hoặc ByteDance có thể đạt được thỏa thuận bán TikTok.
Giới quan sát chỉ ra Mỹ không phải là nước đầu tiên “cấm cửa” TikTok. Năm 2020, Ấn Độ đã cấm TikTok và hàng chục nền tảng liên kết với Trung Quốc khác sau một cuộc đụng độ biên giới giữa hai nước. TikTok cũng bị cấm ở Hong Kong (Trung Quốc).
Senegal đã cấm nền tảng này vào năm 2023 sau khi một ứng cử viên đối lập bị cáo buộc truyền bá "thông điệp thù hận và lật đổ". Nepal đã áp lệnh cấm đối với TikTok từ tháng 11/2023 và mới dỡ bỏ lệnh này vào tháng 8/2024. Albania cũng công bố lệnh cấm nền tảng này vào tháng 12 vừa qua và dự kiến lệnh sẽ có hiệu lực trong những tuần tới.
Theo giới quan sát, lệnh cấm của Mỹ đối với TikTok cũng xuất phát những lo ngại, bao gồm bảo mật dữ liệu và khả năng thao túng các luồng thông tin. Các cuộc điều tra đã phát hiện ra nhân viên TikTok lạm dụng dữ liệu của các nhà báo, xử lý sai dữ liệu tài chính nhạy cảm của những người sáng tạo nội dung và nhà quảng cáo. ByteDance cũng đã ngăn chặn nội dung chính trị và các nội dung nhạy cảm khác trên nền tảng.
Mặc dù đây là những lo ngại nghiêm trọng, việc cấm các nền tảng ứng dụng và dịch vụ riêng lẻ có thể khiến tình hình trở nên tồi tệ hơn và tạo ra những rủi ro mới đối với an ninh quốc gia.
Việc cấm một nền tảng sẽ không ngăn cản mọi người chuyển sang một dịch vụ khác, trong khi không giải quyết được những lo ngại lớn hơn về quyền riêng tư, an ninh và tự do ngôn luận.
Khi hạn chót 19/1 đến gần, câu trả lời về số phận của TikTok tại Mỹ vẫn để ngỏ. Liệu thương vụ bán nền tảng này cho tỷ phú Elon Musk có thành hiện thực? RedNote (và những lựa chọn thay thế tiềm năng khác) sẽ vươn lên mạnh mẽ đến đâu? Người dùng Mỹ sẽ thích nghi thế nào? Dù câu trả lời cuối cùng cho tương lai TikTok thế nào, sự kiện này hoàn toàn có thể định hình lại bức tranh mạng xã hội toàn cầu.
