Cuối tháng 7 vừa qua, Trung tâm Chống độc - Bệnh viện Bạch Mai đã tiếp nhận cấp cứu 2 chùm ca bệnh do ăn cá biển có nhiễm độc tố ciguatoxin. Các bệnh nhân xuất hiện các triệu chứng như đau bụng, buồn nôn, tiêu chảy, co rút và đau cơ toàn thân, nhịp tim chậm...
Theo tiến sĩ, bác sĩ Nguyễn Trung Nguyên, Giám đốc Trung tâm Chống độc (Bệnh viện Bạch Mai), ngộ độc ciguatera là một mối nguy hiểm về an toàn thực phẩm mà người dân cần biết, đặc biệt là ở các vùng ven biển. Đây là tình trạng ngộ độc do ăn phải các loài cá sống ở rặng san hô đã tích lũy độc tố thần kinh cực mạnh tên là ciguatoxin.
Cá hồng biển - Ảnh minh họa/ Nguồn internet
Độc tố này bắt nguồn từ một loại vi tảo nhỏ bé tên là Gambierdiscus toxicus. Loài tảo này là thức ăn của nhiều loài cá ăn nhỏ, sau đó các loài cá này lại là thức ăn của các loài cá lớn hơn, cuối cùng là thức ăn của các loài cá sống ở rặng san hô như cá nhồng, cá mú, cá hồng, cá tầm, cá cháo, cá cam, cá chình, cá mó, cá vược, cá mập, cá dọn vệ sinh sọc lam...
Điều nguy hiểm nhất là ciguatoxin hoàn toàn không màu, không mùi, không vị và không bị phá hủy bởi bất kỳ phương pháp chế biến nào như nấu chín, đông lạnh hay muối chua. Một con cá mang độc tố trông vẫn hoàn toàn bình thường.
Ciguatoxin trong cá biển được xếp vào nhóm độc tố thần kinh mạnh - Ảnh minh họa/ Nguồn internet
Tại Việt Nam, các vùng biển nhiệt đới như khu vực Nam Trung Bộ và miền Nam có thể có nguy cơ xuất hiện cá chứa ciguatoxin. Vì vậy, việc nhận biết nguy cơ, lựa chọn thực phẩm an toàn và hiểu rõ cơ chế gây ngộ độc là rất quan trọng để bảo vệ sức khỏe.
Triệu chứng ngộ độc ciguatoxin thường xuất hiện trong vòng 1 - 6 giờ sau khi tiêu thụ cá biển nhiễm độc. Độc tố này tác động trực tiếp lên hệ thần kinh, tiêu hóa và tim mạch, gây ra nhiều triệu chứng phức tạp. Triệu chứng ngộ độc ciguatoxin có thể kéo dài vài ngày đến vài tuần.
Triệu chứng thần kinh: Ciguatoxin ảnh hưởng đến hệ thần kinh ngoại biên, gây dị cảm - cảm giác tê, rát bỏng hoặc ngứa ran trên da. Một dấu hiệu đặc trưng của ngộ độc ciguatoxin là đảo lộn cảm giác nóng - lạnh. Tức là người bệnh có thể cảm thấy lạnh khi chạm vào vật nóng và ngược lại. Đây là kết quả của sự rối loạn tác động lên các dây thần kinh cảm giác trong cơ thể. Ngoài ra, chóng mặt, đau đầu, mất ngủ và suy giảm trí nhớ cũng có thể xảy ra. Một số trường hợp nặng có thể dẫn đến suy nhược thần kinh kéo dài trong nhiều tuần.
Triệu chứng tiêu hóa: Ngộ độc ciguatoxin khởi phát nhanh với triệu chứng tiêu hóa. Người bệnh có thể bị buồn nôn, nôn, tiêu chảy, đau bụng quặn thắt chỉ sau vài giờ ăn cá nhiễm độc. Tình trạng mất nước và điện giải có thể khiến người bệnh mệt mỏi, kiệt sức nếu không được bù nước kịp thời.
Triệu chứng tim mạch: Ở một số bệnh nhân, ciguatoxin ảnh hưởng đến hệ tuần hoàn, gây nhịp tim chậm (bradycardia), hạ huyết áp và yếu cơ. Trong một số trường hợp nặng, người bệnh có thể gặp tình trạng hạ huyết áp kéo dài, cần được theo dõi y tế.
Chẩn đoán ngộ độc ciguatoxin chủ yếu dựa vào tiền sử ăn cá biển và triệu chứng lâm sàng của bệnh nhân. Hiện tại, không có thuốc giải độc đặc hiệu cho ciguatoxin. Việc điều trị chủ yếu tập trung vào kiểm soát triệu chứng và hỗ trợ hồi phục.
Để phòng ngừa, bác sĩ khuyến cáo với các loại cá nguy cơ cao gây ngộ độc ciguatera (cá nhồng, cá hồng, cá tầm, cá cháo, cá cam, cá chình, cá mú, cá mó, cá vược, cá mập, cá dọn vệ sinh sọc lam,…), người dân không nên ăn nhiều, không ăn các nội tạng của cá vì là nơi tập trung nhiều độc tố.
