Khi có các hiện tượng sốt cao, khó thở, áp xe nhiều cơ quan (phổi, gan, cơ xương khớp…) đặc biệt trên người bệnh có nhiều bệnh lý nền như đái tháo đường, bệnh phổi mạn tính, dùng thuốc corticoid kéo dài… cần nghĩ đến khả năng mắc bệnh Whitmore.
Nhiễm khuẩn huyết nguy kịch từ sưng mang tai
Bệnh viện Sản nhi Nghệ An đã tiếp nhận, điều trị cho bệnh nhi D.A.K. (4 tuổi, phường Tân Mai, Nghệ An) trong tình trạng sốt cao kéo dài, sưng đau vùng mang tai bên phải.
Sau khi nhập viện, bệnh nhi đã được chẩn đoán, viêm tấy lan tỏa vùng mang tai bên phải, theo dõi nhiễm khuẩn huyết.
Trẻ được phẫu thuật dẫn lưu mủ, đồng thời nuôi cấy mủ. Qua kết quả xét nghiệm, các bác sĩ xác định trẻ dương tính với vi khuẩn Burkholderia pseudomallei (thường được gọi với tên Whitmore).
Trẻ 4 tuổi bị bệnh được điều trị tại bệnh viện - Ảnh BVCC
Theo lời kể của gia đình, khoảng 10 ngày trước đó, trẻ có biểu hiện sốt cao, sốt theo cơn, kèm sưng đau vùng mang tai phải, gia đình tưởng quai bị nên cho uống thuốc, nhưng không giảm. Sau đó, trẻ được chuyển đến trung tâm y tế điều trị tích cực, nhưng sau 3 ngày điều trị bệnh không cải thiện nên chuyển tuyến đến Bệnh viện Sản nhi Nghệ An khám và điều trị.
BSCKI Nguyễn Quang Hà - khoa Răng Hàm Mặt, Bệnh viện Sản nhi Nghệ An khuyến cáo, Whitmore là bệnh truyền nhiễm nguy hiểm cấp tính do vi khuẩn Burkholderia pseudomallei gây nên. Khi mắc bệnh, tỷ lệ tử vong từ 40-60%. Trường hợp nhiễm khuẩn cấp có thể tử vong trong vòng 1 tuần kể từ khi phát bệnh.
Theo báo cáo của Bệnh viện Nhi Trung ương và của hệ thống giám sát bệnh truyền nhiễm đã ghi nhận một số trường hợp mắc bệnh Whitmore.
Một số biểu hiện Whitmore - Ảnh BVCC
Biểu hiện lâm sàng thường gặp nhất của bệnh Whitmore là viêm phổi, với triệu chứng tương tự các trường hợp viêm phổi mắc phải trong cộng đồng do các nguyên nhân khác. Người bệnh thường sốt cao, rét run, ho có đờm mủ. Trong nhiều trường hợp, bệnh có thể diễn tiến nặng, gây viêm phổi hoại tử, suy hô hấp và sốc nhiễm khuẩn.
Ngoài ra, nhiễm khuẩn huyết là thể bệnh phổ biến khác, thường không xác định được đường xâm nhập. Bệnh có thể nhanh chóng chuyển biến thành sốc nhiễm khuẩn, suy đa phủ tạng và có nguy cơ tử vong cao. Một số bệnh nhân còn có biểu hiện viêm mủ hoặc áp xe tuyến mang tai.
Các biểu hiện ít gặp hơn nhưng vẫn được ghi nhận gồm:
Ổ bụng: Áp xe gan, lách, cơ thắt lưng chậu.
Da và mô mềm: Loét da, áp xe dưới da, mụn mủ rải rác, viêm mô tế bào, viêm cân mạc, áp xe cơ.
Hệ tiết niệu – sinh dục: Viêm thận bể thận, viêm hoặc áp xe tiền liệt tuyến.
Xương khớp: Viêm tủy xương, viêm khớp nhiễm trùng.
Hệ thần kinh: Viêm màng não mủ, áp xe não, viêm màng não – tủy.
Tim mạch: Viêm màng ngoài tim, phình động mạch.
Hạch bạch huyết: Viêm hạch và các tổn thương da dạng u hạt, loét da khó lành.
Ở trẻ em, thể viêm phổi và nhiễm khuẩn huyết có thể xảy ra nhưng không phổ biến. Ngược lại, trẻ thường gặp các tổn thương ngoài da như viêm mủ, áp xe hoặc viêm tuyến mang tai.
Sưng tuyến mang tai do bệnh Whitmore - Ảnh BVCC
Vi khuẩn phát triển mạnh thời điểm giao mùa
TS.BS Lê Bửu Châu, Trưởng khoa Nhiễm B, Bệnh viện Bệnh Nhiệt đới Trung ương cho biết, bệnh Whitmore gặp ở nam nhiều hơn nữ, người lớn nhiều hơn trẻ em và thường vào mùa mưa. Tỷ lệ tử vong do bệnh cao nhất là các trường hợp sốc nhiễm khuẩn và viêm phổi nặng. Ghi nhận tại Bệnh viện Bệnh nhiệt đới Trung ương, mỗi năm có khoảng 20 đến 30 bệnh nhân nhập viện điều trị nội trú.
TS.BS Lê Bửu Châu phân tích, vi khuẩn Burkholderia pseudomallei gây bệnh Whitmore sống trong môi trường tự nhiên, chủ yếu trong đất ẩm, đặc biệt tìm thấy nhiều trong đất sét ở độ sâu 25-45 cm. Vi khuẩn xâm nhập vào cơ thể người qua da bị trầy xước. Những người thường xuyên tiếp xúc với đất và nước bị nhiễm vi khuẩn, nhưng không sử dụng bảo hộ lao động, có nguy cơ cao mắc bệnh lý này.
Ngoài ra, người mắc bệnh còn do hít phải những hạt bụi có chứa vi khuẩn hay dùng nước uống, ăn những thực phẩm có chứa B. pseudomallei chưa được xử lý đúng cách. Khả năng lây truyền từ người sang người hay truyền từ động vật sang người cực kỳ hiếm gặp.
Bệnh xảy ra ở mọi lứa tuổi, nhưng tần suất mắc cao nhất ở lứa tuổi từ 40 đến 60. Khoảng 80% người bệnh có một hoặc nhiều bệnh nền như: Đái tháo đường, nghiện rượu, bệnh phổi, thận mạn tính. Trong đó, quan trọng hơn cả là đái tháo đường không được kiểm soát tốt đường huyết. Bệnh cũng có thể gặp ở người hoàn toàn khỏe mạnh với tỷ lệ ít hơn.
Bệnh viện Bạch Mai điều trị bệnh Whitmore - Ảnh BVCC
BSCKI Nguyễn Quang Hà cảnh báo, thời điểm giao mùa thuận lợi để vi khuẩn bệnh Whitmore phát triển. Cần hạn chế cho trẻ nhỏ chơi ở những vùng bùn, đất, nguồn nước ô nhiễm. Những người thường xuyên phải tiếp xúc nhiều với môi trường đất và nước nên có phương tiện bảo hộ lao động phù hợp, tránh vi khuẩn lây nhiễm vào cơ thể. Đặc biệt, những ai có các vết thương, mụn nhọt…
Nếu không may bị nhiễm bẩn cần phải được rửa sạch bằng xà phòng kháng khuẩn và lau khô. Khi có biểu hiện nghi ngờ bệnh phải đến ngay cơ sở y tế để được làm xét nghiệm phát hiện vi khuẩn sớm và dùng kháng sinh phù hợp.
Điều trị bệnh đôi khi còn gặp khó khăn do bệnh thường nặng, vi khuẩn chỉ nhạy với một số loại kháng sinh nhất định. Sau thời gian điều trị tại viện khoảng 14 – 21 ngày, bệnh nhân cần phải tiếp tục điều trị ngoại trú từ 3- 6 tháng. Những trường hợp nặng, điều trị duy trì có thể kéo dài đến 1 năm. Ngoài kháng sinh, người bệnh cần phải được điều trị các biến chứng cũng như điều trị tốt bệnh nền.
Hiện Whitmore là căn bệnh chưa có vắc xin tiêm phòng, cũng chưa có bất kỳ khuyến cáo nào về sử dụng kháng sinh dự phòng. Do đó, phải chủ động biện pháp phòng tránh, không nên chủ quan.
Bộ Y tế khuyến cáo người dân phòng bệnh Whitmore:
Đảm bảo vệ sinh cá nhân, thường xuyên rửa tay với xà phòng và nước sạch, đặc biệt trước và sau khi chế biến thức ăn, trước khi ăn, sau khi đi vệ sinh, đi làm ruộng.
Thực hiện ăn chín, uống nước đun sôi để nguội, đảm bảo vệ sinh an toàn thực phẩm; Không giết mổ, ăn thịt động vật, gia súc, gia cầm bị ốm chết.
Hạn chế tiếp xúc trực tiếp với đất, nước bẩn, đặc biệt tại những nơi bị ô nhiễm nặng. Không tắm gội, bơi, ngụp lặn ở các ao, hồ, sông tại/gần nơi bị ô nhiễm.
Sử dụng đồ bảo hộ lao động (giày, ủng, găng tay…) đối với những người thường xuyên làm việc ngoài trời, tiếp xúc với đất, nước bẩn.
Khi có vết thương hở, vết loét hoặc vết bỏng cần tránh tiếp xúc với đất hoặc nước có khả năng bị ô nhiễm. Nếu bắt buộc phải tiếp xúc thì sử dụng băng chống thấm và rửa sạch đảm bảo vệ sinh.
Những người có bệnh nền như tiểu đường, bệnh gan, thận, phổi mạn tính, suy giảm miễn dịch… cần chăm sóc, bảo vệ các tổn thương, ngăn ngừa nhiễm khuẩn.
Khi nghi ngờ nhiễm bệnh cần đến cơ sở y tế để được tư vấn, khám phát hiện và điều trị kịp thời.
