Hệ nội tiết là hệ thống các tuyến tiết ra hormone, những sứ giả hóa học điều hòa hầu hết các chức năng sống của cơ thể như tăng trưởng, chuyển hóa, sinh sản, tâm trạng, giấc ngủ và nhiều quá trình khác. Bất kỳ sự mất cân bằng nào trong hệ thống này đều có thể gây ra các rối loạn nghiêm trọng, ảnh hưởng đến sức khỏe toàn diện, từ bệnh lý tuyến giáp, vô sinh, béo phì đến ung thư.
Ảnh minh họa/ Nguồn internet
Hóa chất gây rối loạn nội tiết (EDCs), kẻ phá hoại thầm lặng
Các hóa chất gây rối loạn nội tiết (Endocrine Disrupting Chemicals – EDCs) là những chất có khả năng can thiệp vào hoạt động bình thường của hormone trong cơ thể. Chúng có thể bắt chước, chặn hoặc làm thay đổi cách hormone được sản sinh, vận chuyển hoặc phân hủy.
Điều đáng lo ngại là EDCs hiện diện phổ biến trong cuộc sống hằng ngày – đặc biệt trong đồ nhựa và mỹ phẩm.
Đồ nhựa, ổ chứa hóa chất độc hại
Một số hóa chất thường gặp trong đồ nhựa có thể gây rối loạn nội tiết bao gồm:
Bisphenol A (BPA): Có mặt trong bình nước, hộp nhựa, lon thực phẩm… BPA có cấu trúc tương tự hormone estrogen, có thể ảnh hưởng đến sự phát triển não bộ, hệ sinh sản và làm tăng nguy cơ ung thư vú, tuyến tiền liệt.
Phthalates: Dùng để làm nhựa dẻo hơn (trong màng bọc thực phẩm, ống nhựa, đồ chơi…). Chúng có thể làm giảm testosterone, ảnh hưởng đến khả năng sinh sản ở cả nam và nữ.
Dù nhiều quốc gia đã cấm hoặc hạn chế sử dụng BPA và Phthalates, nhưng chúng vẫn còn phổ biến, đặc biệt là trong các sản phẩm không rõ nguồn gốc hoặc sản xuất kém chất lượng.
Mỹ phẩm, đẹp tức thời, hại lâu dài
Nhiều người tiêu dùng không hề biết rằng các sản phẩm chăm sóc cá nhân như sữa rửa mặt, kem chống nắng, son môi, nước hoa... có thể chứa EDCs:
Parabens: Chất bảo quản có thể bắt chước estrogen, liên quan đến rối loạn chu kỳ kinh nguyệt, dậy thì sớm và tăng nguy cơ ung thư vú.
Triclosan: Một chất kháng khuẩn từng phổ biến trong xà phòng và kem đánh răng, có thể làm rối loạn hormone tuyến giáp.
Phthalates cũng có mặt trong nước hoa và các sản phẩm tạo mùi, gây ảnh hưởng đến hệ sinh sản và phát triển thai nhi.
Ai là đối tượng dễ bị tổn thương nhất?
Phụ nữ mang thai và trẻ nhỏ: EDCs có thể vượt qua hàng rào nhau thai, ảnh hưởng đến sự phát triển của thai nhi. Trẻ em hấp thụ hóa chất nhanh hơn và dễ bị ảnh hưởng hơn người lớn.
Thanh thiếu niên: Là giai đoạn hệ nội tiết hoạt động mạnh. Tiếp xúc với EDCs có thể dẫn đến dậy thì sớm, rối loạn tâm lý, ảnh hưởng đến sinh lý và sinh sản sau này.
Làm thế nào để bảo vệ sức khỏe?
Hạn chế sử dụng nhựa dùng một lần, đặc biệt là khi đựng thực phẩm nóng. Tránh dùng đồ nhựa không có nhãn "BPA-free".
Không đựng thức ăn trong hộp nhựa cho vào lò vi sóng – nhiệt độ cao khiến hóa chất dễ thôi nhiễm.
Đọc kỹ thành phần mỹ phẩm, ưu tiên sản phẩm không chứa paraben, phthalates, triclosan…
Chọn sản phẩm có nguồn gốc rõ ràng, ưu tiên hàng chính hãng, hữu cơ, thân thiện với môi trường.
Tăng cường nhận thức cộng đồng, đặc biệt với phụ nữ, học sinh – sinh viên về nguy cơ từ các sản phẩm tiêu dùng chứa EDCs.
Rối loạn nội tiết do hóa chất trong đồ nhựa và mỹ phẩm không còn là nguy cơ mơ hồ mà là một mối đe dọa có thật, ảnh hưởng sâu sắc đến sức khỏe cộng đồng, đặc biệt là thế hệ tương lai. Việc nâng cao nhận thức, thay đổi hành vi tiêu dùng và thúc đẩy chính sách kiểm soát hóa chất độc hại là điều cần thiết để bảo vệ sức khỏe chính mình và người thân.
