Thiếu máu là một trong những vấn đề sức khỏe toàn cầu, ảnh hưởng trực tiếp đến chất lượng cuộc sống, năng suất lao động và cả sự phát triển kinh tế – xã hội. Trong đó, phụ nữ là nhóm đối tượng có nguy cơ cao hơn nhiều so với nam giới.
Theo thống kê của Tổ chức Y tế Thế giới (WHO), tỷ lệ thiếu máu ở phụ nữ trong độ tuổi sinh sản cao gấp gần 2 lần so với nam giới cùng lứa tuổi. Điều này không chỉ liên quan đến đặc điểm sinh học mà còn chịu tác động của lối sống, chế độ dinh dưỡng và các yếu tố xã hội.
Vậy, vì sao phụ nữ lại dễ bị thiếu máu hơn?
Ảnh minh họa/ Nguồn internet
Chu kỳ kinh nguyệt – yếu tố đặc thù ở phụ nữ
Khác với nam giới, mỗi tháng phụ nữ đều trải qua kỳ kinh nguyệt và mất một lượng máu nhất định. Trung bình, phụ nữ có thể mất từ 30 – 80ml máu trong một chu kỳ. Với những trường hợp kinh nguyệt kéo dài hoặc rong kinh, lượng máu mất đi còn nhiều hơn, khiến cơ thể khó bù đắp kịp.
Điều này đặc biệt quan trọng bởi trong máu có chứa hemoglobin – protein giàu sắt đảm nhiệm vận chuyển oxy đi khắp cơ thể. Khi mất máu, đồng nghĩa với việc lượng sắt cũng bị mất, dẫn đến nguy cơ thiếu máu do thiếu sắt. Đây chính là lý do khiến thiếu máu do thiếu sắt trở thành dạng thiếu máu phổ biến nhất ở phụ nữ.
Thai kỳ và sinh nở – giai đoạn cơ thể cần nhiều sắt hơn bao giờ hết
Trong giai đoạn mang thai, cơ thể phụ nữ phải tăng cường sản xuất máu để nuôi dưỡng cả mẹ và thai nhi. Nhu cầu sắt vì thế tăng gấp đôi so với bình thường. Ngoài ra, thai nhi cũng cần sắt để phát triển não bộ và hệ tuần hoàn. Nếu chế độ ăn uống không cung cấp đủ, người mẹ dễ bị thiếu máu, đồng thời trẻ sinh ra cũng có nguy cơ nhẹ cân hoặc thiếu sắt bẩm sinh.
Sau khi sinh, phụ nữ lại mất một lượng máu đáng kể trong quá trình sinh nở. Nếu không được chăm sóc và bổ sung kịp thời, tình trạng thiếu máu có thể kéo dài, ảnh hưởng đến quá trình hồi phục sức khỏe cũng như chất lượng sữa cho con bú.
Thói quen ăn uống và chế độ dinh dưỡng chưa cân bằng
Không ít phụ nữ có xu hướng ăn kiêng quá mức để giữ dáng hoặc giảm cân. Trong khi đó, những thực phẩm giàu sắt như thịt đỏ, gan động vật, hải sản thường bị hạn chế trong chế độ ăn kiêng. Điều này dẫn đến việc lượng sắt đưa vào cơ thể không đủ để bù đắp cho nhu cầu hàng ngày.
Ngoài ra, một số thói quen ăn uống phổ biến cũng làm giảm khả năng hấp thu sắt, chẳng hạn như:
Uống nhiều trà và cà phê vì trong đó có chứa tannin và caffeine cản trở hấp thu sắt.
Ăn ít rau củ quả giàu vitamin C, vốn là yếu tố hỗ trợ quá trình hấp thu sắt từ thực vật.
Khi kéo dài, chế độ ăn thiếu cân đối sẽ khiến phụ nữ rơi vào tình trạng thiếu máu mạn tính mà không hề hay biết.
Bệnh lý phụ khoa và các vấn đề sức khỏe tiềm ẩn
Một số bệnh lý đặc thù ở phụ nữ có thể gây ra tình trạng mất máu kéo dài:
U xơ tử cung, lạc nội mạc tử cung: Thường gây rong kinh, cường kinh, mất máu nhiều trong thời gian dài.
Viêm nhiễm phụ khoa cũng có thể ảnh hưởng đến chu kỳ kinh nguyệt, làm tình trạng thiếu máu trở nên nghiêm trọng hơn.
Ngoài ra, phụ nữ còn dễ gặp các bệnh về đường tiêu hóa như loét dạ dày – tá tràng, viêm ruột mạn tính… dẫn đến chảy máu ngầm và làm giảm dự trữ sắt trong cơ thể. Những yếu tố này khiến tỷ lệ thiếu máu ở nữ giới luôn cao hơn so với nam.
Ảnh hưởng của nội tiết tố
Nội tiết tố nữ, đặc biệt là estrogen và progesterone, không chỉ ảnh hưởng đến sức khỏe sinh sản mà còn tác động đến quá trình tạo máu. Sự dao động hormone theo chu kỳ kinh nguyệt khiến cơ thể phụ nữ nhạy cảm hơn trước những biến đổi về dinh dưỡng, căng thẳng hay bệnh tật. Điều này gián tiếp làm tăng nguy cơ thiếu máu nếu cơ thể không được bổ sung dưỡng chất kịp thời.
Yếu tố xã hội và thói quen sinh hoạt
Không chỉ do yếu tố sinh học, phụ nữ còn dễ thiếu máu hơn nam giới bởi một số yếu tố xã hội:
Nhiều phụ nữ phải gánh vác công việc gia đình và xã hội cùng lúc, dễ rơi vào tình trạng căng thẳng, mệt mỏi, bỏ bữa.
Ở nhiều quốc gia đang phát triển, phụ nữ ít được tiếp cận nguồn dinh dưỡng chất lượng so với nam giới trong gia đình, từ đó gia tăng nguy cơ thiếu máu.
Hậu quả của thiếu máu ở phụ nữ
Thiếu máu không chỉ khiến phụ nữ thường xuyên cảm thấy mệt mỏi, da xanh xao, chóng mặt, giảm tập trung mà còn dẫn đến nhiều hệ lụy nghiêm trọng:
Giảm năng suất lao động và chất lượng cuộc sống.
Tăng nguy cơ biến chứng khi mang thai, như sinh non, băng huyết sau sinh.
Ảnh hưởng đến sự phát triển của thai nhi, làm tăng tỷ lệ trẻ nhẹ cân, chậm phát triển trí tuệ.
Suy giảm miễn dịch, khiến cơ thể dễ mắc các bệnh nhiễm trùng.
Giải pháp phòng ngừa thiếu máu ở phụ nữ
Để giảm nguy cơ thiếu máu, phụ nữ cần chú trọng:
Ăn uống đầy đủ dưỡng chất: Bổ sung thực phẩm giàu sắt (thịt đỏ, gan, cá, trứng, các loại đậu, rau lá xanh).
Kết hợp vitamin C từ trái cây (cam, chanh, ổi, dâu tây) để tăng khả năng hấp thu sắt.
Hạn chế trà và cà phê sau bữa ăn.
Khám phụ khoa định kỳ để kịp thời phát hiện các bệnh lý gây mất máu.
Bổ sung sắt và acid folic theo chỉ định, đặc biệt với phụ nữ mang thai, sau sinh hoặc trong độ tuổi sinh sản.
