Theo thông tin từ Thương vụ Việt Nam tại Canada, quy mô thị trường nhập khẩu trái cây Canada đạt xấp xỉ 6 tỷ USD vào năm 2024. Trong giai đoạn từ 2019-2024, Việt Nam đứng ở vị trí thứ 9 trong top 10 nhà xuất khẩu sản phẩm trái cây và hạt nhiều nhất vào Canada. Các đối thủ cạnh tranh của Việt Nam ngoài Hoa Kỳ và Mexico là: Peru, Guatemala, Chile, Nam Phi, Costa Rica, Maroc và Thổ Nhĩ Kỳ.
THANH LONG, CHANH, BƯỞI… VIỆT NAM CHIẾM THỊ PHẦN LỚN
Năm 2024, Việt Nam đã xuất khẩu được xấp xỉ 120 triệu USD sản phẩm trái cây và hạt sang Canada, trong đó riêng hạt điều chiếm đến 65% (78 triệu USD). Nếu tính cả hạt điều, xuất khẩu sang địa bàn từ sau Hiệp định Đối tác Toàn diện và Tiến bộ xuyên Thái Bình Dương (CPTPP) có xu hướng tăng nhẹ 24%.
Từ sau CPTPP, nếu xét riêng trái cây (không tính hạt điều), Việt Nam đã xuất khẩu sang Canada tăng 207%, với kim ngạch năm 2024 đạt 41,7 triệu USD.
Việt Nam vẫn là nước xuất khẩu nhiều nhất các mặt hàng như thanh long, chanh, bưởi, dừa tươi, gần đây là ổi, xoài, nhãn, sầu riêng và vải tươi mà chưa có đối thủ mạnh. Xuất khẩu chanh, bưởi tăng mạnh nhất (483%) sau CPTPP, đưa nhóm sản phẩm này vào top 3 sản phẩm trái cây xuất khẩu nhiều nhất, sau thanh long.
Sầu riêng tươi có mức tăng trưởng gần 1900% sau CPTPP, đạt kim ngạch 3,65 triệu USD vào năm 2024. Dừa tươi tăng 196% sau CPTPP, Việt Nam vượt Thái Lan trở thành nước xuất khẩu dừa lớn thứ hai vào Canada sau Ấn Độ vào năm 2024. Dự kiến dừa tươi sẽ đạt 1 triệu USD năm 2025.
Vải u hồng Việt Nam đã có mặt ở nhiều chuỗi siêu thị châu Á và Costco, giúp tăng nhận diện sản phẩm.
Mặc dù vậy, đã dần có sự cạnh tranh về trái thanh long, mãng cầu và chanh leo của Brazil. Colombia, Mexico cũng bắt đầu trồng sầu riêng, vải và chôm chôm. Các sản phẩm trái cây nhiệt đới từ Nam Mỹ được đánh giá có chất lượng và giá tốt hơn hẳn sản phẩm cùng loại của Việt Nam.
Điểm yếu của Việt Nam khi tham gia xuất khẩu là nguồn cung không ổn định, giá không ổn định, chi phí vận chuyển cao. Mặt khác, hàng Việt Nam còn chịu sự cạnh tranh lớn của các thương nhân Trung Quốc, hiện nay đang là những nhà phân phối khống chế nhiều chuỗi siêu thị và chỉ ưu tiên nhập hàng từ Trung Quốc.
Bên cạnh đó, chúng ta chưa bảo tồn và phát triển được các giống trái cây truyền thống và các loại trái cây giống mới được thị trường ưa chuộng.
Mạng lưới người thu mua, thương lái chưa phát triển đúng tầm, trong khi người nông dân vẫn chạy theo lợi nhuận chưa quan tâm đến vấn đề tiêu chuẩn.
TUÂN THỦ YÊU CẦU NGHIÊM NGẶT VỀ CHẤT LƯỢNG
Theo bà Trần Thu Quỳnh, Tham tán Thương mại, Thương vụ Việt Nam tại Canada, nhìn chung thị trường trái cây và rau củ Canada tương đối dễ thâm nhập. Canada không yêu cầu đàm phán mở cửa thị trường với từng sản phẩm, không cần có Nghị định thư/cấp phép để được xuất khẩu chính ngạch, cũng không cần mã số vùng trồng…
Canada cũng không đánh thuế lên hầu hết các sản phẩm rau củ quả, trừ một số sản phẩm Canada cần bảo hộ sản xuất nội địa theo mùa vụ mà Việt Nam không có thế mạnh.
Nói cách khác, “kể cả không có Hiệp định CPTPP, các sản phẩm rau củ quả tươi sống của Việt Nam cơ bản đều được áp thuế bằng 0 dù sử dụng form ưu đãi CPTPP, MFN (tối huệ quốc) hay GPT (Hệ thống ưu đãi thuế quan phổ cập)”, bà Quỳnh cho biết.
Tuy nhiên, Canada tuân thủ các quy định chung của WTO về vệ sinh và kiểm dịch động thực vật. Yêu cầu nghiêm ngặt về tiêu chuẩn chất lượng sản phẩm, kích cỡ, trọng lượng, độ chín, đóng gói, ghi nhãn, vệ sinh, dư lượng thuốc trừ sâu/phụ gia, an toàn thực phẩm.
Sản phẩm organic phải có chứng nhận phù hợp với tiêu chuẩn organic của Canada. Cần có chứng nhận kiểm dịch thực vật theo Luật bảo vệ cây trồng. Canada cấm xử lý rau củ bằng sulphites (trừ nho) và cấm nhập, yêu cầu tiêu hủy hàng hóa mang vi khuẩn như coliform, Ecoli, salmonella.
Hơn hết, sản phẩm nhập khẩu phải tuân thủ hướng dẫn ghi nhãn và quảng cáo sản phẩm thực phẩm của Cơ quan kiểm soát thực phẩm Canada, với đầy đủ thông tin bằng hai thứ tiếng. Rau củ quả tươi được miễn yêu cầu ghi nhãn hàm lượng dinh dưỡng, nhưng bắt buộc với sản phẩm đông lạnh, sấy khô, đóng lon.
Để xuất khẩu được vào thị trường Canada, bà Quỳnh khuyến nghị các doanh nghiệp cần chú trọng xây dựng website và hoàn thiện các chứng chỉ sản xuất, chất lượng (Global GAP, GMP, HACCP), đồng thời công khai hình ảnh nhà xưởng, kho bãi, đội ngũ lao động và sản phẩm.
Tập trung vào các sản phẩm chưa có nhiều đối thủ cạnh tranh như rau gia vị, rau đặc sản. Minh bạch về việc ứng dụng và tuân thủ CSR (Trách nhiệm xã hội của doanh nghiệp) trong hoạt động sản xuất, kinh doanh. Sử dụng thương mại điện tử và marketing số để tiếp cận thị trường hiệu quả.
Canada khuyến khích bổ sung thông tin về cách chế biến, công thức nấu ăn cho các sản phẩm đặc sản. Người tiêu dùng Canada quan tâm đến cách thức đóng gói và bảo quản (hút chân không, bao bì tái chế)… Đối với từng loại trái cây nhà nhập khẩu sẽ yêu cầu quy cách khác nhau. Như quả bơ đóng thùng carton chứa 1 khay 14-20 quả, nặng 6kg hoặc chứa 2 khay 28-40 quả nặng 12kg; quả ổi đóng thùng 2kg; quả xoài thùng carton từ 9-12 quả, nặng 4,5kg…
