Nằm giữa rừng thông và sầu riêng, trang trại năng lượng mặt trời rộng lớn tại Kulim cho thấy lời hứa của Malaysia như một trung tâm năng lượng xanh. Tuy nhiên, nhìn kỹ qua các tấm pin quang điện, dễ dàng nhận ra chiếc logo được đóng dấu trên hơn 130 bộ biến tần: biểu tượng tựa bông hoa của công ty công nghệ Trung Quốc Huawei.
Bộ biến tần đóng vai trò quan trọng trong việc chuyển đổi điện một chiều do tấm pin mặt trời tạo ra thành điện xoay chiều có thể được sử dụng trong các hộ gia đình và nhà máy. Giống như hầu hết các thành phần chính trong chuỗi cung ứng năng lượng mặt trời, hoạt động sản xuất này do các nhà sản xuất Trung Quốc thống trị.
Nhu cầu về năng lượng tái tạo đang tăng lên ở Đông Nam Á, được thúc đẩy bởi sự bùng nổ trong sản xuất công nghệ và các trung tâm dữ liệu mới. Một giám đốc địa phương tại Solarvest, nhà cung cấp năng lượng tái tạo lớn nhất quốc gia đã xây dựng trang trại năng lượng mặt trời ở Kulim, cho biết công ty của bà rất muốn nắm bắt cơ hội này.
“Chúng tôi đặt mục tiêu đầu tư nhiều hơn trong vài năm tới”, giám đốc này nói với Nikkei Asia. “Việc mua thiết bị và linh kiện từ các nhà cung cấp Trung Quốc, những người đã làm chủ chuỗi cung ứng và công nghệ năng lượng mặt trời, mang đến cho chúng ta cơ hội tốt để tạo ra năng lượng xanh với mức giá đủ thấp để cạnh tranh với nhiên liệu hóa thạch”.
Khả năng cạnh tranh về chi phí đó đã biến Trung Quốc trở thành chìa khoá trong lộ trình năng lượng xanh của nhiều quốc gia, cả ở Đông Nam Á và xa hơn nữa. Bắc Kinh thậm chí còn tận dụng chuyên môn công nghệ của mình trong cơ sở hạ tầng năng lượng mặt trời như một phần của Sáng kiến Vành đai và Con đường để mở rộng sức ảnh hưởng đối với cơ sở hạ tầng điện quan trọng tại các quốc gia như Malaysia, Lào, Thái Lan, Pakistan và Ả Rập Xê-Út.
Sự thống trị này không được Mỹ chấp nhận. Nước này cáo buộc Trung Quốc trợ cấp không công bằng cho các nhà sản xuất của mình và tràn ngập thị trường toàn cầu bằng hàng hóa giá rẻ. Một số thuế quan và rào cản thương mại đã được thiết lập đối với các sản phẩm năng lượng mặt trời của Trung Quốc, song chính sách này có tiếp tục dưới thời ông Donald Trump hay không, đến nay vẫn là một dấu hỏi lớn.
Theo Cơ quan Năng lượng Quốc tế, năng lượng mặt trời được coi là nguồn năng lượng tái tạo dễ tiếp cận và triển khai nhanh nhất, thu hút 500 tỷ USD đầu tư vào năm 2024. Các dự án điện gió ngoài khơi có thể mất 8 năm hoặc lâu hơn để lập kế hoạch và xây dựng, trong khi các nhà máy điện mặt trời có thể được triển khai trong vòng chưa đầy 2 năm.
Áp lực ứng dụng năng lượng tái tạo đang gia tăng, đặc biệt đối với các nền kinh tế mới nổi ở châu Á hy vọng thu hút đầu tư từ các gã khổng lồ công nghệ nước ngoài. Các công ty như Apple, Google và Microsoft đều đã tham gia sáng kiến RE100, cam kết sử dụng 100% năng lượng tái tạo, trong khi nhiều quốc gia, bao gồm Malaysia, Thái Lan và Ấn Độ, vẫn phụ thuộc rất nhiều vào nhiên liệu hóa thạch.
Trung Quốc không phải lúc nào cũng là vua năng lượng mặt trời. Vào những năm 2000, các công ty Nhật Bản và Đài Loan như Sharp, Motech và New Solar Power là những cái tên đi đầu trong ngành quang điện, song lại dần mất đi lợi thế cạnh tranh khi quy mô kinh tế lớn của Trung Quốc và trợ cấp của chính phủ cho phép các công ty mới nổi sản xuất tấm pin mặt trời với giá rẻ hơn.
Theo Viện nghiên cứu công nghệ công nghiệp Đài Loan, hiện nay Trung Quốc chiếm ít nhất 90% thị phần trong các phân khúc chính của chuỗi cung ứng, từ polysilicon ở đầu nguồn đến các mô-đun năng lượng mặt trời ở đầu nguồn. Quốc gia này cũng tự hào sở hữu phần lớn các công ty hàng đầu thế giới về năng lượng mặt trời, bao gồm Longi Green Energy Technology, Tongwei, GCL, Jinko Solar và TCL Zhonghuan Renewable Energy Technology. Cả 3 nhà sản xuất biến tần lớn nhất - Huawei, Sungrow Power và Ginlong Technologies - đều đến từ Trung Quốc.
Theo IEA, đến năm 2030, Trung Quốc vẫn dự kiến sẽ duy trì hơn 80% công suất sản xuất toàn cầu cho tất cả các phân khúc sản xuất quang điện, bất chấp những nỗ lực của Mỹ và Ấn Độ. Cơ quan này ước tính rằng chi phí sản xuất các mô-đun PV tại Mỹ và Ấn Độ hiện cao gấp 2-3 lần so với ở Trung Quốc.
“Đây là thực tế toàn cầu. Tổng công suất sản xuất của các nhà cung cấp Trung Quốc trong 1 năm có thể cung cấp cho toàn thế giới trong 2 năm. Ngành công nghiệp này tiếp tục phải đối mặt với những thách thức đáng kể về tình trạng cung vượt cầu’, Doris Hsu, chủ tịch của Sino-American Silicon Products, một nhà sản xuất thiết bị năng lượng mặt trời có trụ sở tại Hsinchu, nói với Nikkei Asia. “Quy mô kinh tế và công nghệ khổng lồ của Trung Quốc góp phần lớn vào khả năng cạnh tranh về chi phí”.
Các nhà phân tích cho biết thiết bị và thiết bị quang điện của Trung Quốc rẻ hơn ít nhất 20% đến 30% so với bất kỳ thiết bị nào từ các quốc gia khác.
“Trung Quốc có vốn để tiếp tục đầu tư vào các thiết bị mới nhất giúp việc chuyển đổi năng lượng mặt trời thành điện hiệu quả hơn, đồng thời cũng tiết kiệm chi phí hơn”, Yang Chia-Hao, một nhà phân tích chuyên về năng lượng xanh tại Viện Nghiên cứu Kinh tế Đài Loan (TIER), chia sẻ với Nikkei Asia.
Foxconn, nhà sản xuất thiết bị điện tử theo hợp đồng lớn nhất thế giới, chia sẻ với Nikkei Asia rằng năng lượng mặt trời là cách nhanh nhất để công ty tăng cường ứng dụng năng lượng tái tạo. Các mô-đun tấm pin mặt trời của Trung Quốc không chỉ cạnh tranh trên thị trường mà còn có thể ngang bằng năng lượng nhiên liệu hóa thạch.
Nhà cung cấp Đài Loan này, nơi sản xuất iPhone và máy chủ AI của Nvidia, tiêu thụ tới 10 tỷ kilowatt giờ điện mỗi năm. Công ty đang trên trên đà thay thế tất cả các mô-đun tấm pin mặt trời trên mái nhà bằng công nghệ năng lượng mặt trời mới nhất từ Trung Quốc.
“Chúng tôi thấy giá năng lượng mặt trời ở Trung Quốc gần bằng giá điện nhiên liệu hóa thạch ở Trung Quốc nhờ vào sự trưởng thành của chuỗi cung ứng quang điện”, Ron Horng, phó chủ tịch bộ phận môi trường trung tâm của Foxconn, nói với Nikkei Asia.
“Về cơ bản, Đông Nam Á không phải là thị trường duy nhất sẽ phụ thuộc nhiều vào thiết bị quang điện của Trung Quốc. Nếu năng lượng mặt trời là tương lai, xu hướng đó sẽ phổ biến trên toàn thế giới”, chuyên gia Yang của TIER nói.
Theo: Nikkei Asia
