Tổ chức Y tế Thế giới (WHO) vừa công bố báo cáo Giám sát tình trạng kháng kháng sinh toàn cầu (GLASS), tiết lộ sự gia tăng đáng báo động về tình trạng kháng thuốc kháng sinh trên khắp thế giới.
Báo cáo, thu thập dữ liệu về hơn 23 triệu ca nhiễm trùng do vi khuẩn từ 104 quốc gia, cho thấy tỷ lệ kháng thuốc đã đạt đến "điểm tới hạn quan trọng", đe dọa làm sụp đổ những thành tựu của y học hiện đại.
Theo báo cáo mới nhất của Tổ chức Y tế Thế giới (WHO), cứ 6 trường hợp nhiễm trùng do vi khuẩn được xác nhận trong phòng thí nghiệm, gây ra các bệnh nhiễm trùng phổ biến ở người trên toàn thế giới vào năm 2023 thì có 1 trường hợp kháng thuốc kháng sinh.
Tệ hơn, hơn 40% thuốc kháng sinh đã mất tác dụng đối với các bệnh nhiễm trùng thông thường ở máu, đường ruột, đường tiết niệu và đường tình dục trong giai đoạn từ năm 2018 đến năm 2023.
Báo cáo Giám sát kháng sinh toàn cầu năm 2025 mới công bố của WHO lần đầu tiên đưa ra ước tính về tỷ lệ kháng thuốc đối với 22 loại kháng sinh được sử dụng trong điều trị các bệnh nhiễm trùng đường tiết niệu, đường tiêu hóa, nhiễm trùng máu và bệnh lậu.
Báo cáo này tập trung vào 8 tác nhân vi khuẩn phổ biến gồm Acinetobacter spp., Escherichia coli, Klebsiella pneumoniae, Neisseria gonorrhoeae, Salmonella spp. không gây thương hàn, Shigella spp., Staphylococcus aureus và Streptococcus pneumoniae - mỗi loại đều là nguyên nhân của một hoặc nhiều nhóm bệnh nhiễm trùng nghiêm trọng nói trên.
Báo cáo của WHO nêu lên mối lo ngại nghiêm trọng về vi khuẩn gram âm như E. coli - Ảnh: Thư viện ảnh khoa học/Alamy
Theo WHO, mức độ kháng thuốc kháng sinh không đồng đều giữa các khu vực, với tỷ lệ cao nhất ghi nhận tại Đông Nam Á và Đông Địa Trung Hải – nơi cứ 3 ca nhiễm khuẩn được báo cáo thì có 1 ca kháng thuốc. Ở khu vực châu Phi, tỷ lệ này là 1 trên 5 ca nhiễm.
Tiến sĩ Yvan Hutin, Giám đốc Bộ phận Kháng thuốc của WHO, mô tả những phát hiện này là "vô cùng đáng lo ngại". Ông cảnh báo: "Khi tình trạng kháng thuốc tiếp tục gia tăng, chúng ta đang cạn kiệt các lựa chọn điều trị và đặt tính mạng con người vào tình trạng nguy hiểm".
Báo cáo đặc biệt gióng lên hồi chuông cảnh báo về vi khuẩn gram âm – những vi khuẩn có lớp vỏ bảo vệ bên ngoài, gây ra một số bệnh nhiễm trùng nghiêm trọng nhất, thường dẫn đến nhiễm trùng huyết và suy nội tạng.
Cụ thể, 40% vi khuẩn E. coli và hơn 55% vi khuẩn Klebsiella pneumoniae đã kháng lại cephalosporin thế hệ thứ ba, phương pháp điều trị lựa chọn đầu tiên cho các nhiễm trùng này. Tại khu vực châu Phi của WHO, tỷ lệ kháng thuốc đối với các vi khuẩn này thậm chí thường vượt quá 70%.
Tình trạng kháng thuốc cũng đang tăng đối với các loại kháng sinh lựa chọn thứ hai quan trọng, như carbapenem và fluoroquinolone, đối với các vi khuẩn gram âm chủ chốt. Tình trạng này dẫn tới việc thu hẹp các lựa chọn điều trị.
Kháng thuốc (AMR) xảy ra khi mầm bệnh tiến hóa chống lại các loại thuốc được sử dụng để tiêu diệt chúng. Năm 2021, AMR đã góp phần gây ra 4,71 triệu ca tử vong, trong đó 1,14 triệu ca tử vong là nguyên nhân trực tiếp.
Tiến sĩ Manica Balasegaram tại Hiệp hội Nghiên cứu và Phát triển Kháng sinh Toàn cầu cho biết, hậu quả đang ngày càng rõ rệt, số ca tử vong do kháng thuốc dự kiến sẽ tăng mạnh, tăng 70% vào năm 2050.
WHO kêu gọi tất cả các quốc gia báo cáo dữ liệu chất lượng cao về tình trạng kháng kháng sinh và việc sử dụng thuốc kháng sinh cho GLASS trước năm 2030. Để đạt được mục tiêu này, cần có hành động đồng bộ, bao gồm nâng cao chất lượng dữ liệu, mở rộng phạm vi địa lý và chia sẻ thông tin giám sát, qua đó giúp theo dõi tiến độ và xu hướng kháng thuốc toàn cầu.
Việt Nam là một trong 6 nước đầu tiên thuộc khu vực châu Á Thái Bình Dương đã xây dựng và thực hiện Kế hoạch hành động quốc gia về phòng, chống kháng thuốc, được cộng đồng quốc tế đánh giá cao về những nỗ lực và đóng góp cho công cuộc phòng, chống kháng thuốc chung trên toàn thế giới.
