TP Hồ Chí Minh hướng tới vị thế đầu tàu đổi mới sáng tạo Đông Nam Á.
Theo đề án, TP Hồ Chí Minh sẽ hình thành bốn mô hình trung tâm gồm: Trung tâm Khởi nghiệp sáng tạo TP Hồ Chí Minh đạt tiêu chí Trung tâm Đổi mới sáng tạo quốc tế, Trung tâm Đổi mới sáng tạo quốc tế Đại học Quốc gia TP Hồ Chí Minh, Trung tâm Đổi mới sáng tạo quốc tế do doanh nghiệp đầu tư và Trung tâm Đổi mới sáng tạo quốc tế Khu công nghệ cao TP Hồ Chí Minh.
Hoàn thiện cơ chế đặc thù để phát triển
Chuyên gia chuyển đổi số bền vững Nguyễn Xuân Hiền, Hội Tin học TP Hồ Chí Minh cho rằng, Trung tâm Đổi mới sáng tạo quốc tế Đại học Quốc gia TP Hồ Chí Minh có lợi thế lớn về nguồn nhân lực khoa học và năng lực nghiên cứu chuyên sâu, tuy nhiên vẫn tồn tại hạn chế trong khả năng thương mại hóa các kết quả nghiên cứu.
“Phần lớn sản phẩm đầu ra hiện nay chỉ dừng lại ở các công trình nghiên cứu khoa học, chưa hình thành được sản phẩm ứng dụng hay doanh nghiệp khởi nghiệp. Điều này khiến nhiều ý tưởng tiềm năng khó đi xa hơn giai đoạn phòng thí nghiệm, thiếu cầu nối để đưa kết quả nghiên cứu ra thị trường”, ông Hiền nhận định.
Theo ông Nguyễn Xuân Hiền, các Trung tâm Đổi mới sáng tạo trong khu công nghệ cao có ưu thế vượt trội về hạ tầng và môi trường công nghệ hiện đại, nhưng hoạt động vẫn mang tính giới hạn phạm vi. Phần lớn chỉ phục vụ cho doanh nghiệp trong khu công nghệ cao hoặc tập trung vào xúc tiến đầu tư, phát triển công nghiệp công nghệ cao, trong khi chưa có cơ chế hỗ trợ mạnh mẽ cho khởi nghiệp sáng tạo hoặc nghiên cứu liên ngành.
Ông Cao Xuân Thắng, Tham tán Thương mại Việt Nam tại Singapore cho rằng, đề án nên được triển khai theo từng giai đoạn cụ thể. “Cụ thể, trong giai đoạn 2025 - 2027 Thành phố có thể tập trung hoàn thiện cơ sở hạ tầng, xây dựng đội ngũ nhân sự, thiết lập mạng lưới liên kết quốc tế, đồng thời lựa chọn 1 - 2 trung tâm trọng điểm (như Trung tâm Đổi mới sáng tạo Đại học Quốc gia TP Hồ Chí Minh hoặc Trung tâm Đổi mới sáng tạo quốc tế Khu Công nghệ cao) để thử nghiệm mô hình. Ở giai đoạn tiếp theo, khi hệ thống đã vận hành ổn định, Thành phố có thể nâng cấp các trung tâm này thành đầu mối điều phối chính sách, xúc tiến đầu tư và phát triển mạng lưới hợp tác toàn cầu”, ông Thắng đề xuất.
Tiến sĩ hóa học Trần Thị Ngọc Lan, nguyên giảng viên Trường Đại học Khoa học Tự nhiên (ĐHQG - HCM) cho rằng cốt lõi của đổi mới sáng tạo bắt đầu từ thế hệ trẻ của đất nước.
Đề cập đến việc thử nghiệm mô hình, Tiến sĩ hóa học Trần Thị Ngọc Lan, nguyên giảng viên Trường Đại học Khoa học Tự nhiên (ĐHQG TP Hồ Chí Minh) cho rằng cần có nguồn kinh phí dành riêng cho hoạt động thử nghiệm sản phẩm và kết nối trong quá trình này. Bà nhấn mạnh, khi nói đến thử nghiệm sáng tạo, không nên chỉ tập trung vào các ý tưởng khởi nghiệp, mà cần chú trọng hơn đến việc nuôi dưỡng tư duy sáng tạo ngay từ thế hệ trẻ.
Học hỏi từ các quốc gia
Để phát triển nhanh chóng và hiệu quả, ông Cao Xuân Thắng gợi ý xây dựng một “Ho Chi Minh City Global Innovation Hub”, trung tâm đổi mới sáng tạo mang thương hiệu TP Hồ Chí Minh nhưng không giới hạn phạm vi địa lý, cho phép các đối tác và nhà đầu tư quốc tế cùng tham gia.
Bên cạnh đó, theo PGS.TS Vũ Ngọc Anh, Giảng viên Trường Đại học Bách Khoa (ĐHQG TP Hồ Chí Minh), tốc độ xử lý và phản hồi thông tin là yếu tố then chốt. Theo ông, các trung tâm quốc tế như Singapore, tốc độ phản hồi tiêu chuẩn là trong 24 giờ, tại Malaysia thường chậm hơn khoảng một tuần... Điều này cho thấy để trung tâm tại TP Hồ Chí Minh hoạt động hiệu quả, cần xây dựng cơ chế phản hồi nhanh, minh bạch và hiệu quả.
“Chỉ cần chậm một tháng trong khâu nhập hàng, chúng ta đã tụt lại 10 - 20 lần so với đối thủ quốc tế. Do đó, TP Hồ Chí Minh cần có cơ chế đặc thù, phối hợp giữa trung ương và địa phương để tháo gỡ, tạo ‘kim bài miễn tử’ cho doanh nghiệp đổi mới sáng tạo”, PGS.TS Vũ Ngọc Anh chia sẻ.
PGS.TS Vũ Ngọc Anh, Giảng viên Trường Đại học Bách Khoa cho rằng tốc độ xử lý và phản hồi thông tin là yếu tố then chốt trong đổi mới sáng tạo.
Tương tự, Tiến sĩ hóa học Trần Thị Ngọc Lan cũng đề xuất đưa ý tưởng sáng tạo đến với trẻ em từ sớm, thông qua các trung tâm khoa học tương tác thay vì chỉ tập trung vào nghiên cứu học thuật. Bà dẫn chứng kinh nghiệm tại Singapore, Nhật Bản và Mỹ, nơi các trung tâm khoa học hội tụ giúp trẻ em và người lớn trải nghiệm, từ đó hình thành nhiều ý tưởng sáng tạo tiềm năng.
“Trẻ em là nguồn ý tưởng sáng tạo ban đầu và Thành phố cần phát triển các không gian ‘spot for science’ để nuôi dưỡng nguồn lực này, tương tự mô hình ở Singapore”, bà Lan nhấn mạnh.
Đồng thời, bà cũng lưu ý rằng các sản phẩm được hỗ trợ tại trung tâm khởi nghiệp sáng tạo phải gắn liền với trọng tâm phát triển kinh tế - xã hội của TP Hồ Chí Minh, đảm bảo ý nghĩa thực tiễn và đóng góp cho phát triển bền vững, thay vì chỉ là các sản phẩm thử nghiệm đơn lẻ.
“Singapore là ví dụ điển hình về kết nối trung tâm đổi mới sáng tạo với định hướng phát triển kinh tế - xã hội. TP Hồ Chí Minh cũng nên hướng tới mô hình tương tự, đảm bảo các sáng kiến khởi nghiệp không chỉ sáng tạo mà còn có giá trị thực tiễn”, bà Lan khẳng định.
Nhiều chuyên gia nhận định TP Hồ Chí Minh sẽ xây dựng được cơ chế linh hoạt, thông thoáng và mang tính khuyến khích cao, tạo điều kiện để các doanh nghiệp, viện, trường và cá nhân sáng tạo phát huy hết tiềm năng, góp phần đưa TP Hồ Chí Minh trở thành trung tâm đổi mới sáng tạo toàn cầu của khu vực Đông Nam Á.
