Trend 26+, ấn phẩm về xu hướng nội thất đầu tiên của Việt Nam đã góp phần khẳng định rằng: Người Việt hoàn toàn có thể chủ động, tự tin tạo nên xu hướng của riêng mình, chính từ cội nguồn văn hóa. Nhưng cũng từ luận đề này, những người làm nghề cũng cần suy ngẫm sâu xa hơn: Làm sao để những thiết kế mang bản sắc Việt có sức sống lâu bền và đi xa hơn nữa?
Những mạch nguồn văn hóa cần được tái sinh
Thiết kế mang dấu ấn Việt Nam chắc chắn không thể tách rời văn hóa và cần phải đi ra từ văn hóa. Có rất nhiều yếu tố để khai thác để phát triển thiết kế từ chất xám bản địa, dựa trên bối cảnh và năng lực của những người làm sáng tạo. Các yếu tố “mạch nguồn tiêu biểu” trong kiến trúc có thể kể đến như những vật liệu tự nhiên và kỹ thuật truyền thống; hình thái kiến trúc và họa tiết trang trí; tổ chức không gian và công năng sử dụng; triết lý thẩm mỹ và tinh thần sống.
Khi mà thị trường đề cao tính cá nhân hóa thì việc quay về khai thác giá trị bản địa không chỉ là một xu hướng mang tính bản sắc mà còn là chiến lược định vị. Sự khác biệt văn hóa là thứ duy nhất không thể sao chép. Trong thiết kế, sự khác biệt này chính là lợi thế cạnh tranh. Khi những hoa văn Đông Sơn, kỹ thuật gốm sứ hay chất liệu gỗ, tre, sơn mài,…được làm mới bằng tư duy đương đại, thiết kế Việt có thể tạo ra những sản phẩm vừa độc đáo, vừa phù hợp với thị hiếu nội địa cũng như toàn cầu. Cụ thể, theo dự báo từ ấn phẩm Trend 26+, những cảm hứng truyền thống như gốm sứ, sơn mài, thổ cẩm, điêu khắc,… sẽ lên ngôi trong không gian Việt trong ít nhất 5 năm tới.
Khi văn hóa không chỉ là điểm nhấn trang trí mà trở thành tư duy thiết kế xuyên suốt, thì bản sắc Việt mới thực sự “sống” từ chính tại Việt Nam và có cơ hội định danh trên bản đồ thiết kế thế giới như một phong cách riêng, một xu hướng nội thất “Made in Vietnam”.
Người thiết kế: Sáng tạo và “giữ lửa chất Việt”
Từ những chất liệu văn hóa truyền cảm, có giá trị để khai thác, người làm thiết kế sẽ quyết định nó sẽ hiện diện thế nào trong đời sống hiện đại. Vai trò này không dừng lại ở đường nét trên giấy hay dựng hình trên máy tính, họ là cầu nối giữa di sản văn hóa và cuộc sống đương đại, giữa ý tưởng và hiện thực sản phẩm.
Bản sắc không nằm ở bề mặt và sự sao chép. Một nhà thiết kế muốn tạo ra sản phẩm “có hồn” Việt phải có sự tìm hiểu sâu sắc về lịch sử, văn hóa, phong tục tập quán, lối sống của người Việt qua các thời kỳ. Họ phải hiểu được ý nghĩa biểu tượng của các họa tiết, màu sắc, vật liệu; hiểu được triết lý ẩn sau cách sắp đặt không gian truyền thống. Sự hiểu biết này giúp tránh được việc sử dụng motif một cách hời hợt, vô nghĩa. Song song với đó, nhà thiết kế cần biết cách chắt lọc và sáng tạo. Giữa vô vàn yếu tố truyền thống, họ phải biết chọn lọc những gì thực sự phù hợp với bối cảnh dự án, với yêu cầu công năng và gu thẩm mỹ của khách hàng hiện đại. Sự sáng tạo này đòi hỏi bản lĩnh để thoát ly khỏi lối mòn, dám thử nghiệm nhưng vẫn giữ được sự tinh tế.
Trong nội dung về phục dựng và làm mới chất liệu văn hóa, Trend 26+ đã phân tích: “Làm việc với các yếu tố văn hóa đòi hỏi các kiến trúc sư không chỉ có sự am hiểu sâu sắc về truyền thống mà còn phải có khả năng sáng tạo để biến những giá trị xưa cũ thành những giải pháp thiết kế mới mẻ và hấp dẫn. Điều này mở ra thị trường ngách đầy cơ hội, đồng thời nâng cao lợi thế cạnh tranh cho ngành kiến trúc và nội thất Việt Nam cả trong nước lẫn trên thị trường quốc tế. Mặt khác, những sản phẩm thiết kế mang đậm bản sắc văn hóa Việt Nam, từ nhà ở cho đến các dự án thương mại có thể trở thành “cầu nối” để giới thiệu hình ảnh Việt Nam ra thế giới, góp phần xây dựng thương hiệu quốc gia trong lĩnh vực sáng tạo.”
Bản sắc không chỉ đẹp, mà còn phải có tính cạnh tranh
Sự xuất hiện của ấn phẩm Trend 26+ khẳng định rằng Việt Nam cần kiến tạo xu hướng riêng để cạnh tranh với các thị trường lớn trên thế giới. Trong bối cảnh kinh tế khắc nghiệt, thiết kế mang bản sắc Việt phải chứng minh được tính thương mại và khả năng cạnh tranh với sản phẩm nhập khẩu. Điều này đòi hỏi tư duy chiến lược, hiểu rõ nhu cầu, thị hiếu và khả năng chi trả của từng nhóm khách hàng để định hướng thiết kế và thương mại hóa phù hợp.
Thiết kế bản sắc cần cân bằng giữa giá trị văn hóa và hiệu quả kinh tế. Chi phí sản xuất thường cao do sử dụng vật liệu tự nhiên và kỹ thuật thủ công, nhưng giá trị mang lại không chỉ là công năng mà còn là cảm xúc và sự độc đáo. Thách thức đặt ra là định giá hợp lý, minh bạch về nguồn gốc và quy trình sản xuất để phản ánh đúng giá trị thực và vẫn cạnh tranh được trên thị trường.
Để mở rộng thị trường, doanh nghiệp cần đầu tư vào công nghệ và xây dựng thương hiệu. Trend 26+ chỉ ra rằng mô hình sản xuất nhỏ lẻ tại làng nghề hạn chế về kiểm soát chất lượng và quy mô. Dù vậy, tay nghề cao và nguồn lực bản địa vẫn là lợi thế nếu được kết hợp với công nghệ hiện đại và sản xuất tối ưu.
© Tạp chí Kiến trúc
